«Η αδικία είναι άθλια για τον επαναστάτη, όχι γιατί αυτό έρχεται σε αντίθεση με μια αιώνια ιδέα δικαιοσύνης που δε ξέρουμε που να την τοποθετήσουμε, αλλά γιατί διαιωνίζει τη σιωπηρή εχθρότητα που χωρίζει το δυνάστη από τον καταπιεζόμενο»
Είναι 4 Ιανουαρίου του 1960, πριν από 62 χρόνια. Ο Καμύ επιστρέφει στο Παρίσι από το Λουρμαρέν της Προβηγκίας, όπου είχε περάσει τις χειμερινές του διακοπές. Είχε αγοράσει εκεί ένα σπίτι και το επισκεπτόταν κατά διαστήματα με την οικογένειά του. Το αυτοκίνητο οδηγεί ο εκδότης και φίλος του, Μισέλ Γκαλιμάρ. Μαζί τους, ταξιδεύουν η γυναίκα και η κόρη του. Το χιόνι που είχε μετατραπεί σε πάγο κάνει το δρόμο επικίνδυνο, με αποτέλεσμα ο οδηγός να χάσει τον έλεγχο και να προσκρούσει σε πλάτανο.
Ο απεγκλωβισμός των επιβατών κρατάει ώρες και ο Γκαλιμάρ ανασύρεται ζωντανός, αλλά σοβαρά τραυματισμένος, με αποτέλεσμα να αφήσει την τελευταία του πνοή, λίγες μέρες αργότερα. Η γυναίκα του και η κόρη του γλυτώνουν με μικρά τραύματα. Για τον Καμύ ο θάνατος είναι ακαριαίος. Στην τσέπη του σακακιού του η αστυνομία βρίσκει το εισιτήριο του τρένου, με το οποίο σκόπευε να επιστρέψει, πριν του γίνει η πρόταση από τον Γκαλιμάρ, να ταξιδέψουν παρέα με το αυτοκίνητο. Επίσης, βρίσκουν και 144 σελίδες από το ημιτελές χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Ο Πρώτος Άνθρωπος» (https://www.alt.gr/almper-kamy-albert-camus/).
Αυτό ήταν το τέλος αυτού που είχε πει «Δεν υπάρχει τίποτα πιο σκανδαλώδες από το θάνατο ενός παιδιού και τίποτα πιο παράλογο από το θάνατο σε τροχαίο δυστύχημα»…
Το ημιτελές έργο του, τις σημειώσεις του οποίου κουβαλούσε μαζί του, την ημέρα που σκοτώθηκε, εκδόθηκε το 1995. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στη μητέρα του και η εικόνα της εμφανίζεται από την πρώτη έως την τελευταία σελίδα. «Σε σένα που δε θα μπορέσεις ποτέ να διαβάσεις αυτό το βιβλίο», έγραφε και το εννοούσε, αφού η μητέρα του ήταν αγράμματη.
«Τελικά, θα μιλήσω γι’ αυτούς που αγαπούσα», γράφει ο Καμύ σε μια σημείωση για το βιβλίο. Ένα βιβλίο που αποκαλύπτει τις ρίζες της προσωπικότητάς του, την ευαισθησία του, τη γέννηση της σκέψης του, τις αιτίες της πολιτικής του στράτευσης. Ένα βιβλίο που βοηθάει να καταλάβουμε γιατί σ’ όλη του τη ζωή, ο Αλμπέρ Καμύ, θέλησε να μιλά εν ονόματι αυτών που δεν τους επιτρέπεται ο λόγος.
Ο Αλμπέρ Καμύ τιμήθηκε το 1957 από τη Σουηδική Ακαδημία με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, για το σύνολο του έργου του. Την ίδια χρονιά, ανάμεσα στους υποψήφιους για το βραβείο, ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης, καθώς και οι Αντρέ Μαλρώ και Ζαν Πωλ Σαρτρ. Τα μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας θεωρούσαν ότι για τον Σαρτρ έπρεπε να περιμένουν για να έχουν μια ολοκληρωμένη άποψη για το έργο του και για τον Μαλρώ οι γνώμες ήταν διχασμένες. Έτσι, κατέληξαν στον Αλγερινής καταγωγής Γάλλο φιλόσοφο και συγγραφέα, Αλμπέρ Καμύ.
Ο ίδιος, στην ομιλία του κατά την τελετή παραλαβής του βραβείου, μεταξύ των άλλων είπε:
«Όσο για μένα, πρέπει για μια ακόμη φορά να πω ότι δεν είμαι τίποτε απ’ όλα αυτά. Δε μπόρεσα ποτέ να παραιτηθώ από το φως, την ευτυχία της ύπαρξης, της ελευθερίας με την οποία μεγάλωσα. Αλλά, αν αυτή η νοσταλγία εξηγεί πολλές από τις πλάνες και τα λάθη μου, με βοήθησε αναμφισβήτητα να καταλάβω καλύτερα τη δουλειά μου, με βοηθά ακόμη να κρατιέμαι τυφλά στο πλάι όλων αυτών των σιωπηλών ανθρώπων που καταφέρνουν να επιβιώνουν μέσα στη δύσκολη ζωή, που άλλοι τους έχουν επιβάλει, μόνο με την ανάμνηση ή την επιστροφή σε σύντομες, ελεύθερες, ευτυχισμένες στιγμές».
Ο Αλμπέρ Καμύ, με το βραβείο θέλησε να ευχαριστήσει δημόσια, το δάσκαλο του στο δημοτικό, Λουί Ζερμέν, ο οποίος, πιστεύοντας στην αντίληψη του μαθητή του, προσφέρθηκε να του κάνει αφιλοκερδώς μαθήματα και να του εξασφαλίσει μία υποτροφία για το λύκειο. Στο γράμμα που του έστειλε ο Καμύ, το Νοέμβριο του 1957, έγραφε:
«Αγαπητέ Κύριε Ζερμέν,
Αφήνω την αναστάτωση που με περιτριγυρίζει αυτές τις μέρες να υποχωρήσει για λίγο, πριν σας μιλήσω από τα βάθη της καρδιάς μου. Μόλις μου δώσανε μια υπερβολικά μεγάλη τιμή, την οποία ούτε επιζητούσε, ούτε επιδίωξα.
Αλλά όταν άκουσα την είδηση, η πρώτη μου σκέψη, μετά τη μητέρα μου, ήσασταν εσείς. Χωρίς εσάς, χωρίς το στοργικό χέρι που απλώσατε στο μικρό, φτωχό παιδί που ήμουν, χωρίς τη διδασκαλία και το παράδειγμά σας, τίποτα απ’ όλα αυτά δε θα είχε συμβεί.
Δε νομίζω ότι σημαίνει και πολλά αυτού του είδους η τιμή. Αλλά τουλάχιστον, μου δίνει την ευκαιρία να σας πω τι υπήρξατε και ακόμα είστε για μένα, και για να σας διαβεβαιώσω πως οι προσπάθειές σας, η δουλειά σας, και η γενναιοδωρία που αφιερώσατε σε αυτήν, ακόμα επιζούν σε ένα από τα σχολιαρόπαιδά σας, το οποίο, παρά τα χρόνια που πέρασαν, δεν έχει παύσει να είναι ο ευγνώμων μαθητής σας. Σας εναγκαλίζομαι με όλη μου την καρδιά».
Ο ίδιος πίστευε πως: «Τι μου χρειάζονταν όλες αυτές οι προσπάθειες για γνώση; Πιο πολλά μου έμαθαν οι απαλές ράχες των λόφων και το χάδι της νυχτιάς στην αναστατωμένη καρδιά μου».
Είναι το όλο αγωνία ερώτημά του για τη μοίρα του ανθρώπου, που η ευφυία του δε χρησιμεύει σε τίποτα μέσα σε ένα παράλογο σύμπαν. Ο Καμύ θεωρήθηκε από πολλούς υπαρξιστής, αλλά ο ίδιος διαχώρισε τη θέση του μ’ ένα δόγμα προσωπικό, τη φιλοσοφία του παραλόγου. Η συνειδητοποίηση του ανόητου της ζωής τον οδηγεί στη σκέψη ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να ζήσει «ανέκκλητος», χωρίς να είναι υποχρεωμένος να πληρώσει τις συνέπειες των σφαλμάτων του και ότι πρέπει να γευτεί όλες τις χαρές αυτής της γης.
Έκανε πολλά ταξίδια και μάλιστα την Ελλάδα την επισκέφτηκε δύο φορές, το 1955 και το 1958.
Είναι χαρακτηριστικά η αεικίνητη κορμοστασιά του, τα πράσινα μάτια του, και το -μόνιμα- κρεμασμένο τσιγάρο από τα χείλη του, που τον έκαναν ιδιαίτερα γοητευτικό στα μάτια των γυναικών. Ο ίδιος υπήρξε αθεράπευτα γυναικάς. Η πρώτη του σύζυγος ήταν η Σιμόν Ιέ και η δεύτερη η πιανίστρια Φρανσίν Φορ, με την οποία απέκτησε δίδυμα. Διατηρούσε όμως, παράλληλα, δεσμό, για 16 ολόκληρα χρόνια, με τη διάσημη Ισπανίδα ηθοποιό, Μαρία Κασάρες.
Να τον γνωρίσουμε καλύτερα μέσα από τα λόγια του:
Γοητεία είναι ένας τρόπος να παίρνεις την απάντηση «ναι», χωρίς να έχεις κάνει κάποια ξεκάθαρη ερώτηση.
Μη βαδίζεις μπροστά μου, γιατί μπορεί να μην σε ακολουθήσω. Μη βαδίζεις πίσω μου, γιατί μπορεί να μη σε οδηγήσω. Βάδιζε πλάι μου και γίνε ο σύντροφός μου.
Μπορείς να κρίνεις το χαρακτήρα ενός άντρα, παρατηρώντας την όψη της γυναίκας του.
Μια από τις χειρότερες αιτίες εχθρότητας είναι η λύσσα και η ποταπή επιθυμία να δεις να υποκύπτει, αυτός που τολμάει να αντιστέκεται σ’ αυτό που σε συνθλίβει.
Να αυτοκτονήσω ή να κάνω καφέ;
Τι είναι ένας επαναστάτης; Ένας άνθρωπος που λέει όχι.
Σε τελευταία ανάλυση, χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις, παρά για να αυτοκτονήσεις.
Πρέπει να έχει κανείς έναν έρωτα, ένα μεγάλο έρωτα, για να του εξασφαλίζει άλλοθι στις αδικαιολόγητες απελπισίες που κυριεύουν όλους μας.
Το σχολείο μας προετοιμάζει για τη ζωή σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει.
Ένας άντρας έχει πάντα δύο χαρακτήρες: τον δικό του και αυτόν που του δίνει η γυναίκα του.
Η πολιτική και η μοίρα της ανθρωπότητας διαμορφώνονται από ανθρώπους χωρίς ιδανικά και χωρίς μεγαλείο. Άνθρωποι που έχουν μεγαλείο μέσα τους, δεν ασχολούνται με την πολιτική.
Είναι ευχαριστημένοι από τη ζωή μόνο αυτοί που δεν την έχουν ζήσει.
Ακόμα κι όταν κάποιος είναι πεπεισμένος για την απελπισία του, πρέπει να δρα σαν να ελπίζει. Ή να αυτοκτονεί. Ο πόνος δε δίνει δικαιώματα.
Οι άνθρωποι σπεύδουν να ασκήσουν κριτική, για να μην κριθούν οι ίδιοι.
Χωρίς δουλειά, η ζωή σαπίζει, αλλά όταν η δουλειά είναι άψυχη, η ζωή εκφυλίζεται και ξεψυχάει.
Υπάρχουν κάποια πάθη τόσο δυνατά, που δε μπορεί παρά να είναι αρετές.
Ο σκλάβος ξεκινά ζητώντας δικαιοσύνη και καταλήγει να περιμένει να φορέσει ένα στέμμα.
Σε συγχωρούν για την ευτυχία σου και τα πλούτη σου, μόνο αν τα μοιράζεσαι γενναιόδωρα.
«Το αλκοόλ σβήνει τον άνθρωπο για ν’ ανάψει το κτήνος», κάτι που τον κάνει να αντιληφθεί γιατί του αρέσει το αλκοόλ.
Το να αγαπάς ένα πλάσμα, σημαίνει να έχεις αποδεχτεί να γερνάς μαζί του.
Η ζωή μπορεί να είναι υπέροχη και συνταρακτική, αυτή είναι όλη η τραγωδία της. Χωρίς ομορφιά, αγάπη ή κίνδυνο, θα ήταν σχεδόν εύκολο να ζεις.
Προπαντός όταν οι μέρες φαίνονται ατέλειωτες, είναι που αρχίζουν τα χρόνια να περνάνε γρήγορα.
Αν πρόκειται να μου συμβεί κάτι, θέλω να είμαι εκεί.
Ο ελεύθερος Τύπος μπορεί να είναι είτε καλός, είτε κακός, αλλά χωρίς ελευθερία, είναι απόλυτα βέβαιο ότι ο Τύπος δε μπορεί να είναι οτιδήποτε άλλο από κακός.
Σύνταξη – Επιμέλεια: Γιάννης Αγγέλου
Πηγές: www.rizospastis.gr, www.lifo.gr, www.culturenow.gr, www.alfavita.gr, www.maxmag.gr
