Το νέο επεισόδιο κλιμάκωσης του ιμπεριαλιστικού πολέμου στη Μέση Ανατολή, με τα χτυπήματα Ισραήλ και ΗΠΑ στο Ιράν και την ανταπάντησή του, αλλά και οι πρόσφατες πολεμικές αποφάσεις στις Συνόδους του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, πάνε χέρι – χέρι με την προσπάθεια των αστικών επιτελείων να σπείρουν από τη μια τον εφησυχασμό και από την άλλη κλίμα συστράτευσης του λαού στα ευρωατλαντικά σχέδια, στην εμπλοκή της Ελλάδας στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο.
Αναδεικνύεται για άλλη μια φορά η μεγάλη σημασία που έχει για τον λαό η ετοιμότητα και επαγρύπνηση, η αντιπαράθεση με τα ιδεολογήματα, την προπαγάνδα και τα προσχήματα που επιστρατεύονται κάθε φορά για την εμπλοκή της χώρας στον πόλεμο, η παρέμβασή του στις εξελίξεις, δυναμώνοντας τη γραμμή σύγκρουσης με τα συμφέροντα και τους στόχους της αστικής τάξης.
Με αφορμή τις ραγδαίες εξελίξεις και για την καλύτερη παρακολούθησή τους, ο «Ριζοσπάστης» απαντάει σε ερωτήματα και σε βασικά ζητήματα της αντιπαράθεσης γύρω από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και την εμπλοκή της χώρας, επαναφέροντας αποσπάσματα από πρόσφατα και παλιότερα ντοκουμέντα του ΚΚΕ.
Αναδημοσιεύουμε:
Για να θολώσουν την πραγματική απάντηση σε αυτό το ερώτημα, τα αστικά επιτελεία δουλεύουν υπερωρίες, με όλα τα χρεοκοπημένα προσχήματα ανά χείρας:
- Με το αναποδογύρισμα της πραγματικότητας και τις αθλιότητες περί «δικαιώματος της αυτοάμυνας» του Ισραήλ (όπου «αυτοάμυνα» το «δικαίωμα» να βομβαρδίζει όποτε και όπου θέλει, με το «πράσινο φως» και τη στήριξη των ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ).
- Τα προσχήματα περί «πολέμου που έγινε για να μην αποκτήσει πυρηνικά το Ιράν», αντίστοιχης αξίας με τα όπλα μαζικής καταστροφής που τάχα διέθετε το Ιράκ και «δικαιολόγησαν» την αμερικανική εισβολή το 2003.
- Τις αστειότητες περί «πολέμου των δυτικών, φιλελεύθερων δημοκρατιών ενάντια στον σκοταδισμό και τους μουλάδες», από τη «συμμαχία» όσων στηρίζουν τους… τζιχανιστές, τις πετρελαιομοναρχίες του Κόλπου και τους «υπερορθόδοξους» Εβραίους, επιχειρώντας να κρύψουν ότι ο χαρακτήρας κάθε κράτους κρίνεται από τον ταξικό χαρακτήρα του και από αυτή την άποψη όλοι βρίσκονται στην ίδια πλευρά της Ιστορίας, απέναντι στους λαούς.
Ολα τα παραπάνω αποτελούν μέρος της ίδιας προσπάθειας να κρυφτεί η αιτία των ιμπεριαλιστικών συγκρούσεων που πολλαπλασιάζονται, να στρατευτεί ο λαός στα σχέδια των Ευρωατλαντικών και του συμμάχου τους στην περιοχή, του κράτους – δολοφόνου Ισραήλ.Οπως σημείωνε η Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ για την «κλιμάκωση του ιμπεριαλιστικού πολέμου, την όξυνση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και την προετοιμασία του Κόμματος», τον περασμένο Δεκέμβρη:
«Το Κόμμα μας έχει εκτιμήσει ότι ο ιμπεριαλιστικός ανταγωνισμός για τον έλεγχο του ορυκτού πλούτου, των ενεργειακών πηγών και των δρόμων μεταφοράς Ενέργειας και εμπορευμάτων, της διασφάλισης γεωπολιτικών στηριγμάτων, των μεριδίων των αγορών, έχει προκαλέσει δύο περιφερειακούς ιμπεριαλιστικούς πολέμους, στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, στους οποίους με τον έναν ή άλλο τρόπο εμπλέκεται μεγάλος αριθμός καπιταλιστικών κρατών του πλανήτη.
Βασικό στοιχείο της διαπάλης σε διεθνές επίπεδο είναι η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ και του μπλοκ των δυνάμεων ΝΑΤΟ – ΕΕ στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.
Απέναντι στην ευρωατλαντική συμμαχία προβάλλει η υπό διαμόρφωση ευρασιατική, με βασικές δυνάμεις την Κίνα, που διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία από τις ΗΠΑ στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, και τη Ρωσία, που παραμένει η 2η ισχυρότερη πολεμική δύναμη (…) Τα σύννεφα πυκνώνουν, αναμένεται ακόμη μεγαλύτερη ένταση στη Νότια Σινική Θάλασσα και στην Ανατολική Σινική Θάλασσα, αλλά και σε άλλες εστίες που ήδη καίνε στην Αφρική (π.χ. Σουδάν) ή βρίσκονται σε κατάσταση “παγώματος”, αλλά μπορούν να ανοίξουν (Καύκασος, Βαλκάνια, Κεντρική Ασία, Λατινική Αμερική, Αρκτική…)».Η Απόφαση της ΚΕ σημείωνε επίσης: «Σε αυτές τις συνθήκες, όπου όλο και λιγότερο μετράνε για τα αστικά κράτη τα διπλωματικά μέσα μπροστά στην όξυνση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και παίρνει προτεραιότητα η πολεμική προετοιμασία, παρατηρείται μια γενικότερη τάση προς τη λεγόμενη “πολεμική οικονομία”, που δεν αφορά μόνο τις στρατιωτικές δαπάνες που γνωρίζουν κάθε χρόνο ραγδαία αύξηση, αλλά και την ανάπτυξη κάθε είδους βιομηχανικής υποδομής και αξιοποίησης της οικονομίας και της τεχνολογίας και για πολεμικούς σκοπούς».
Οι προχτεσινές αποφάσεις της Συνόδου του ΝΑΤΟ και το «RearmEU» είναι συνέχεια και κλιμάκωση αυτής της εξέλιξης.
Ειδικά σε σχέση με τη μάχη για την πρωτοκαθεδρία στο ιμπεριαλιστικό σύστημα ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα, τα Ντοκουμέντα του 21ου Συνεδρίου του Κόμματος (το δεύτερο κείμενο των Θέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ) σημείωνε: «Στοιχείο που πιο έντονα χαρακτηρίζει τις διεθνείς σχέσεις είναι η όξυνση της αντιπαράθεσης ΗΠΑ – Κίνας για την πρωτοκαθεδρία στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, που εκτός του οικονομικού υπόβαθρου έχει άμεση αντανάκλαση σε πολιτικό – διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο.
(…) Στην όξυνση της αντιπαράθεσης των δύο δυνάμεων, που λαμβάνει παγκόσμιο χαρακτήρα μιας κι εκδηλώνεται ταυτόχρονα σε πολλές περιοχές του πλανήτη, εμπλέκονται όλο και περισσότερο διεθνείς, πολυμερείς οργανώσεις και συμφωνίες, γεγονός που δείχνει ότι η αλληλεξάρτηση των καπιταλιστικών οικονομιών μπορεί να συμβαδίζει με την όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων.(…) Η διαπάλη ΗΠΑ – Κίνας επιδρά και στις σχέσεις συνεργασίας και ανταγωνισμού τους με άλλα ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα, ιδιαίτερα με τη Ρωσία αλλά και κράτη της Ευρωπαϊκής Ενωσης».
Ειδικότερα για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, κόντρα και σε όσους διακινούσαν τον περασμένο Δεκέμβρη τα περί «φιλειρηνιστή Τραμπ» που έρχεται για να κλείσει τάχα συμφωνίες ειρήνης και να σταματήσει τους πολέμους, η Απόφαση της ΚΕ σημείωνε: «(Η στρατιωτική επιχείρηση στη Λωρίδα της Γάζας) ανέδειξε πως κομβική και διαχρονική στόχευση της αστικής τάξης του Ισραήλ είναι η ακύρωση της λύσης των δύο κρατών. Γι’ αυτό δεν διστάζει να προωθήσει τη γενοκτονία του λαού της Παλαιστίνης στη Λωρίδα της Γάζας, ανασύροντας ακόμη και το ενδεχόμενο να εκτοπίσει στην έρημο όσους Παλαιστίνιους γλιτώσουν από τη φωτιά του πολέμου, τις ασθένειες και τις κακουχίες.
Επιπλέον, στην επιφάνεια έρχεται και η στόχευση της αστικής τάξης του Ισραήλ να επιβάλει έναν ευρύτερο σχεδιασμό στην περιοχή, είτε με τις οικονομικές συμφωνίες τύπου “Αβραάμ” είτε με το “μαστίγιο” της στρατιωτικής επιθετικότητας, ώστε να αναδειχτεί το Ισραήλ σε βασική δύναμη σε όλη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, σύμφωνα με τις στοχεύσεις της ισραηλινής αστικής τάξης και τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Αυτή η επιδίωξη “κουμπώνει” στη χάραξη του “ινδικού εμπορικού δρόμου”, που θα περνάει από τα ισραηλινά λιμάνια και θα διευκολύνει τις ΗΠΑ στους σχεδιασμούς τους για “τράβηγμα” της Ινδίας και στους ανταγωνισμούς τους με την Κίνα και το Ιράν.
Αλλες περιφερειακές δυνάμεις, όπως το Ιράν και η Τουρκία, που παρουσιάζονται με τον “μανδύα” της “προστασίας” του παλαιστινιακού λαού, έχουν τους δικούς τους σχεδιασμούς, όπως είναι, π.χ., η αποτροπή δημιουργίας κουρδικού κράτους, που εντάσσεται στα σχέδια των ΗΠΑ στην περιοχή και θα σηματοδοτήσει ουσιαστικά αποσχιστικές ή και διαλυτικές τάσεις σε Τουρκία, Ιράκ, Συρία και Ιράν, αλλά και επιθετικότερους στόχους για τα συμφέροντα της αστικής τάξης τους, όπως η διεκδίκηση τμήματος της “πίτας” των δρόμων μεταφοράς εμπορευμάτων και Ενέργειας από την Ασία προς την Ευρώπη.
Ανάλογα συμφέροντα του κεφαλαίου κρύβονται και πίσω από τη στάση των άλλων αστικών τάξεων της περιοχής (Αιγύπτου, Σαουδικής Αραβίας, Εμιράτων, Κατάρ κ.ο.κ.).
(…) Ολα αυτά τα στοιχεία δείχνουν πως κινούμαστε στην κατεύθυνση της παραπέρα κλιμάκωσης του πολέμου στη Μέση Ανατολή και την ευρύτερη περιοχή, η οποία μπορεί να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, να οδηγήσει σε γενίκευση του πολέμου, σε ανάφλεξη στην περιοχή, πολύ περισσότερο στην περίπτωση άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο ΝΑΤΟ».
Αλλάζουν τη «φορά» της κλιμάκωσης οι προσωρινοί συμβιβασμοί;
Οι εκτιμήσεις του Κόμματος επιβεβαιώθηκαν ξανά και ξανά από τον περασμένο Δεκέμβρη: Η ανατροπή Ασαντ και η άνοδος των τζιχαντιστών στην εξουσία στη Συρία που χαιρέτισαν ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ, η επέκταση της ισραηλινής κατοχής στα Υψίπεδα του Γκολάν, οι αντίστοιχες κινήσεις της Τουρκίας στη βόρεια Συρία που ακολούθησε. Η κλιμάκωση της γενοκτονίας του Παλαιστινιακού λαού στη Λωρίδα της Γάζας με τον πλήρη αποκλεισμό της από το κράτος – δολοφόνο Ισραήλ και τα σχέδια που βγήκαν φόρα παρτίδα για την πλήρη κατάληψή της από ΗΠΑ – Ισραήλ. Η τετραήμερη πολεμική αντιπαράθεση Ινδίας – Πακιστάν τον περασμένο Απρίλη στο Κασμίρ. Η ισραηλινή επίθεση στο Ιράν με τις πλάτες των ΗΠΑ, που πραγματοποίησαν και άμεσα πλήγματα στη χώρα και η ανταπάντηση από το Ιράν, όπως και η εύθραυστη και σε κάθε περίπτωση προσωρινή εκεχειρία της ιμπεριαλιστικής «ειρήνης» με το πιστόλι στον κρόταφο των λαών της περιοχής, αποτελούν κρίκους αυτής της αλυσίδας της κλιμάκωσης.
Δείχνουν ότι ανεξάρτητα από προσχήματα, επικλήσεις στο «διεθνές δίκαιο», δηλώσεις προθέσεων και διακηρύξεις, η «φορά» των γεγονότων είναι αυτή της παραπέρα κλιμάκωσης της ιμπεριαλιστικής αντιπαράθεσης, ακριβώς γιατί τέτοια είναι η φορά των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, των συμφερόντων των καπιταλιστών που συγκρούονται, με φόντο και την επιβράδυνση της οικονομίας και τις αντιφάσεις τους, το ενδεχόμενο μιας νέας καπιταλιστικής κρίσης και βέβαια τη μάχη για την πρωτοκαθεδρία στο ιμπεριαλιστικό σύστημα.
Παρά τον επικίνδυνο εφησυχασμό που καλλιεργείται από τα αστικά επιτελεία, για παράδειγμα για την «ανάπαυλα» της πρόσφατης πολεμικής αντιπαράθεσης, με τα περί κερδισμένων και χαμένων, με τις «εκτιμήσεις» για το πλήγμα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (που παρουσιάζονται κατά το δοκούν, όπως όλα τα σχετικά προσχήματα, πότε συντριπτικά και πότε σαν να άφησαν άθικτο το σχετικό οπλοστάσιο), παρά τους όποιους ελιγμούς ή τις προσπάθειες προσωρινών συμβιβασμών που ακουμπάνε και σε μια σειρά από «αντικειμενικά» στοιχεία (π.χ. τις «αντοχές» των εμπλεκόμενων μερών σε όλα τα επίπεδα, τις αντιφατικές «ουρές» που έχουν οι διάφορες ιμπεριαλιστικές συμμαχίες), η τάση αυτή δεν αλλάζει.
Ούτε βέβαια από την ανάποδη σημαίνει ότι η κλιμάκωση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών αποτελεί μια «ευθύγραμμη» πορεία, καρφωμένη σε «ράγες». Αντίθετα, είναι μια πορεία με πολλά «ζιγκ ζαγκ», με επεισόδια εμπλοκών, σύγκρουσης, εντάσεων που διαδέχονται προσωρινές υφέσεις και ανακωχές, οι οποίες σε κάθε περίπτωση όχι μόνο δεν λύνουν τους ανταγωνισμούς και τις αντιθέσεις, αλλά συσσωρεύουν κι άλλες.
Για παράδειγμα, η πρόσφατη περιοδεία Τραμπ στη Μ. Ανατολή και τα «μεγάλα deals» που έκλεισε με χώρες της περιοχής στην κατεύθυνση αναβίωσης των «συμφωνιών του Αβραάμ» και του προαναφερόμενου IMEC, όπως βέβαια και η προηγούμενη «εκεχειρία» στη Γάζα, όχι μόνο δεν απέτρεψαν την παραπέρα κλιμάκωση, αλλά έδωσαν το «εναρκτήριο λάκτισμα» και για τον νέο γύρο των ανταγωνισμών, της σφαγής του παλαιστινιακού λαού.
Δεν παίρνουν «γιατρειά» οι αντιθέσεις
Ξεχωριστό άλλωστε ρόλο παίζουν και οι αντιθέσεις στο εσωτερικό των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών, με την κάθε αστική τάξη να παίρνει τα μέτρα της για να υπερασπιστεί τα δικά της ιδιαίτερα συμφέροντα. Αλλά και με την προσπάθεια να διευρύνουν τις ρωγμές στις αντίπαλες ιμπεριαλιστές συμμαχίες, αξιοποιώντας το σύνολο των οικονομικών, πολιτικών, στρατιωτικών εργαλείων που υπάρχουν στην «οπλοθήκη» τους.
Οπως σημείωναν και οι Θέσεις του 21ου Συνεδρίου του ΚΚΕ, «στους ΝΑΤΟικούς κόλπους εκδηλώνονται όλο και περισσότερο αντιθέσεις ανάμεσα σε ΗΠΑ – Γερμανία ή σε ΗΠΑ – Γαλλία και Γαλλία – Γερμανία, αλλά και άλλες σημαντικές αντιθέσεις, όπως Τουρκίας – Γαλλίας ή Τουρκίας – Ελλάδας. Μέχρι στιγμής, οι αντιθέσεις αυτές διευθετούνται με προσωρινούς συμβιβασμούς, συχνά με “πυροσβεστικό” τρόπο, ωστόσο το “κουβάρι” τους περιπλέκεται όλο και περισσότερο, που ακόμη και αστικές πολιτικές δυνάμεις και αναλυτές προβληματίζονται για τη λειτουργικότητα και δυναμική της ιμπεριαλιστικής λυκοσυμμαχίας».
Αντίστοιχα για το ευρασιατικό στρατόπεδο η Απόφαση της ΚΕ τον περασμένο Δεκέμβρη έγραφε: «Σημειώνουμε το “υπό διαμόρφωση” γιατί η συμμαχία αυτή, παρά τις διάφορες μορφές που παίρνει (π.χ. Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης), είναι λιγότερο “αποκρυσταλλωμένη”, σε σχέση με την ευρωατλαντική συμμαχία (ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ) και σε αυτό επιδρούν οι αντιθέσεις στις γραμμές της, οι παρεμβάσεις της ευρωατλαντικής συμμαχίας στην προσπάθεια να προσεταιριστεί ισχυρές καπιταλιστικές δυνάμεις όπως η Ινδία, που επιδιώκει να διατηρήσει ισορροπίες, π.χ., συμμετέχοντας τόσο στους BRICS (με Κίνα και Ρωσία, Ν. Αφρική, Βραζιλία κ.ά.), όσο και στην Quad (με ΗΠΑ, Ιαπωνία, Αυστραλία), ώστε να ενισχύσει την πολιτικοοικονομική και στρατιωτική ισχύ της. Επιδρούν εν μέρει και πολιτικές εκ μέρους κάποιων μονοπωλιακών – πολιτικών παραγόντων ΗΠΑ, Γερμανίας για τη μη σταθεροποίηση της συμμαχίας Ρωσίας – Κίνας.
Ανάλογες ισορροπίες, που αντανακλούν και διαπάλη στο εσωτερικό τους, επιδιώκουν να κρατήσουν και άλλες αστικές τάξεις και μέσα στο ευρωατλαντικό στρατόπεδο, όπως, π.χ., η Τουρκία στο ΝΑΤΟ ή η Ουγγαρία στην ΕΕ. Γενικότερα και στα άλλα καπιταλιστικά κράτη, που οι κυβερνήσεις τους παρουσιάζονται πιο σταθερά προσκολλημένες στην “κύρια γραμμή”, εμφανίζονται μικρότερες ή μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις ή και “ρήγματα” μέσα στις αστικές τάξεις για την πορεία των συμμαχιών σε περιφερειακό και γενικό επίπεδο, καθώς και για τα μέσα που πρέπει να επιλεγούν για την ενίσχυση της θέσης της κάθε αστικής τάξης. Πιο έντονα αυτές εκφράστηκαν αυτήν την περίοδο στις ΗΠΑ πριν τις προεδρικές εκλογές και το Κόμμα μας θα εξετάσει συγκεκριμένα τις εξελίξεις.
Στον διεθνή ιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό και στην αντιπαράθεση του ευρωατλαντικού με το ευρασιατικό μπλοκ επιδρά, και θα επιδράσει περισσότερο στη συνέχεια, η πορεία (ή όχι) εμβάθυνσης και διεύρυνσης του σχηματισμού των BRICS, όπως διαπιστώνεται και από τις αποφάσεις της πρόσφατης Συνόδου στη Ρωσία».
Ο πόλεμος είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός
Τα παραπάνω αναδεικνύουν και τις πραγματικές αιτίες του ιμπεριαλιστικού πολέμου κόντρα και στα προσχήματα που επιστρατεύουν τα αστικά επιτελεία, αλλά και στη νέα προσπάθεια που κάνουν οι δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας και του οπορτουνισμού να φτιάξουν πάλι κάλπικες διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε υποτιθέμενες «φιλειρηνικές» καπιταλιστικές δυνάμεις και τη «φιλοπόλεμη μαύρη διεθνή» που δήθεν κάνει τους πολέμους πότε για την «πολιτική επιβίωσή» της και πότε από… απλή λόξα.
Προσπαθούν να κρύψουν το κύριο, αυτό που χρειάζεται σταθερά να αναδεικνύουν και με την παρέμβασή τους οι δυνάμεις του Κόμματος και που αναδείκνυε η Απόφαση της ΚΕ τον περασμένο Δεκέμβρη:
«Είναι υπόθεση συνολικά του Κόμματος, της ΚΝΕ, των δυνάμεών μας μέσα στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα και στα κινήματα άλλων λαϊκών δυνάμεων να αναδείξουμε τη σχέση του πολέμου με το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα. Οτι δηλαδή ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος είναι συνέχεια της ειρηνικής περιόδου του καπιταλισμού, ότι προετοιμάστηκε στις συνθήκες της ειρηνικής περιόδου και ότι μια νέα “ειρήνη” με το πιστόλι στον κρόταφο αποτελεί απλώς μια νέα περίοδο προετοιμασίας της επόμενης πολεμικής αναμέτρησης.
Οτι ο πόλεμος είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός στην πιο ανοιχτή και βάρβαρη μορφή του, όταν δεν μπορεί να λύσει αλλιώς τις αντιφάσεις του, αναδεικνύοντας και από αυτήν τη σκοπιά τα χαρακτηριστικά ενός συστήματος που σαπίζει και πεθαίνει. Καλύτερα και πιο επίμονα μπορούμε να φωτίσουμε ότι ο καπιταλισμός, που έχει στη φύση του τη σκληρή εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας, τον ανταγωνισμό μέχρι θανάτου, είναι που διαμορφώνει, “γεννά” σε ειρηνικές συνθήκες την πολεμική εκδοχή.
Ετσι λοιπόν δεν υπάρχουν “φιλοπόλεμες” και “φιλειρηνικές” καπιταλιστικές χώρες, ότι σε συνθήκες γενίκευσης όλα τα καπιταλιστικά κράτη, ανάλογα με την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική τους δύναμη, ανάλογα με τη θέση τους στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα, διεκδικούν το δικό τους μερίδιο στους νέους συσχετισμούς που θα προκύψουν μετά από την πολεμική επίλυση των διαφορών, και αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη δική τους συμμετοχή στον πόλεμο».
