Σήμερα είναι τ’ Αγιαννιού (η εκκλησία γιορτάζει τον Άι Γιάννη [Ιωάννη] τον πρόδρομο ή βαπτιστή «Κλήδονα ή Ριγανά ή Ριζικάρη ή Λαμπαδιάρη ή Λαμπαδάρη ή Φουγγαρίτης ή Φανιστή»… που είναι επίσης εορτάζων στις 24 Φεβρουαρίου, στις 25 Μαΐου, στις 24 Ιουνίου, στις 29 Αυγούστου στις 23 Σεπτεμβρίου και πιθανά μερικές φορές ακόμη.
Εκτός από τον Πρόδρομο, άγιασαν κι άλλοι Γιάννηδες, ο Άι Γιάννης ο Ρώσος, ο Θεολόγος (αυτός είναι ο ευαγγελιστής Ιωάννης), ο Χρυσόστομος, ο Δαμασκηνός στις 4 Δεκεμβρίου, και αρκετοί ακόμη. Και έχουμε και τις (επίσης πολλές) Ιωάννες.
Ο μύθος για τους 45 Γιάννηδες που είχαν ενός κοκόρου γνώση …
Κάποτε υπήρχε στην Κεφαλονιά σε ένα χωριό με λίγους κατοίκους φτωχούς και αγράμματους -45 οικογένειες και όλοι οι νοικοκυραίοι είχαν το όνομα Γιάννης… Οι 45 Γιάννηδες λειτουργούσαν συλλογικά, είχαν εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλο λες και ήταν όλοι αδέλφια, έως ότου μια χειμωνιάτικη καταιγίδα τάραξε την ηρεμία του χωριού…Έβρεξε τόσο πολύ τη νύχτα που ξεχείλισε το ποτάμι και κινδύνευαν οι καλλιέργειες και τα σπίτια τους, όταν λοιπόν ξημέρωσε αποφάσισαν να τιμωρήσουν το ποτάμι…
Ο καθένας έλεγε την γνώμη του αλλά δεν συμφωνούσαν πως να τιμωρήσουν το ποτάμι και ήταν η πρώτη φορά που κινδύνευε το χωριό να τσακωθεί. Τότε «ως από μηχανής θεός» παρουσιάστηκε ένας βρεγμένος κόκορας και τους είπε ότι θα τους δείξει τον τρόπο να εκδικηθούν με τη προϋπόθεση ότι θα ακούσουν τις εντολές του… Τότε όλοι μαζί οι Γιάννηδες, φώναξαν : «Εσένα θέλουμε αρχηγό, ότι μας πεις θα κάνουμε»
Τότε ο κόκορας διατάζει τους Γιάννηδες να πάρουν ρόπαλα και να πάνε να χτυπήσουν το ποτάμι, για να φύγει και να μη ξανάρθει στο χωριό τους. Όλοι συμφώνησαν με τον αρχηγό κόκορα και κίνησαν για το ποτάμι. Όταν έφτασαν στις όχθες του ποταμού, ο κόκορας είπε στους Γιάννηδες να μπούνε στο νερό και να κοπανήσουν με τα ρόπαλα το νερό για να καταλάβει το ποτάμι ότι είναι ανεπιθύμητο και να τα μαζέψει και να φύγει… Αυτοί χωρίς δισταγμό άρχισαν να χτυπούν με τα ρόπαλα -φυσικά χωρίς αποτέλεσμα …γι΄ αυτό και μέχρι σήμερα έμεινε η παροιμία …“Σαράντα πέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση” (που οι Γιάννηδες -για να βγάλουν το άχτι τους συμπληρώνουν «κι άλλοι τρακόσοι Γιώργηδες δεν έχουν όλοι τόση»)
Μια άλλη εκδοχή (πάλι σε κεφαλονίτικο χωριουδάκι με σύμπνοια κλπ με 45 οικογένειες «νοικοκυραίους» Γιάννηδες) αναφέρει πως μια μέρα θέλησαν να ξεριζώσουν ένα δέντρο ριζωμένο σε βράχο πάνω από την θάλασσα. Αντί όμως να βγάλουν τις πέτρες και να σκάψουν το χώμα.. έδεσαν στο δέντρο το σχοινί και κρεμάσθηκαν από αυτό ο ένας μετά τον άλλον -όντας μάλλον εκτός από Γιάννηδες και κουζουλοί (αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία) πιστεύοντας ότι με το βάρος τους είναι πιο εύκολο να ξεριζώσουν το δέντρο.
Κατάφεραν όντως να το ξεριζώσουν, αλλά έπεσαν όλοι μαζί στη θάλασσα και πνίγηκαν. Αυτή η 2η ως πλέον θλιβερή δεν είναι τόσο διαδεδομένη (πάντως και εδώ οι Γιάννηδες – συμπληρώνουν μονότονα «κι άλλοι τρακόσοι Γιώργηδες … κλπ)
Πηγή : Κομπόγιο ιστορίας της Κεφαλονιάς | Ορέστης Καππάτος (αναφέρεται και στο βιβλίο του «Παροιμίες», του γνωστού λαογράφου, Νικόλαου Πολίτη).
Ο Γιάννης και οι γνωστές παροιμίες που τον συνοδεύουν
Ιωάννης (δάνειο από το εβραϊκό חנן Yôḥānān – Γιοάναν), συντετμημένη μορφή του Γιεχοάναν, που θα πει «Γιαχβέ γενναιόδωρος»…John Jean, Giovanni, Gianni, João Juan, Johan Джон Иоа́нн Иван Johne János αλλά και Γιάννος, Γιαννιός, Γιαννούλης και Νούλης, Γιαννάκος / Γιαννακός και Νάκος, Γιαννούσης και Νούσης, Τζανέτος, Γιάγκος και πολλά ακόμη -μεταξύ αυτών το πλέον πρόσφατο Γιάνης
Ο Γιάννης -αντίθετα με το ότι πιστεύεται δεν είναι το πιο κοινό ελληνικό όνομα, έρχεται αρκετά πιο πίσω στη δεύτερη θέση από τους Γιώργηδες.
Παρόλα αυτά λιγοστές οι παροιμίες γι αυτούς ενώ για τους Γιάννηδες είναι αμέτρητες και μάλιστα πολλές πασίγνωστες και σε καθημερινή χρήση.
- Σαρανταπέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση.Η συνηθέστερη παροιμία απ’ όσες διασύρουν τους Γιάννηδες, λέει ο Πολίτης, που αναφέρει και έναν μύθο κεφαλονίτικο για 45 Γιάννηδες που πνίγηκαν προσπαθώντας να ξεριζώσουν ένα δέντρο. Ωστόσο, ο Πολίτης δεν λέει ότι η έκφραση προέρχεται από τον μύθο, μάλλον το αντίστροφο θα συμβαίνει. Δίνει μάλιστα ο Πολίτης και γαλλικό ανάλογο (Deux Jean et un Pierre font un âne entier, Δυο Γιάννηδες κι ένας Πέτρος κάνουν ολάκερο γάιδαρο) καθώς και ισπανικό ίδιο με το γαλλικό. Οι Γιάννηδες απαντούν συμπληρώνοντας: …κι ο κόσμος όλος κι ο ντουνιάς δεν έχει άλλη τόση.
- Όχι Γιάννης, Γιαννάκης.Τη λέμε όταν κάποιος προσπαθεί να παραστήσει ως διαφορετικά μεταξύ τους δυο πράγματα ομοιότατα ή όταν κάποιος λεπτολογεί και επιχειρεί να επιφέρει μεταβολές ασήμαντες, λέει ο Πολίτης. Κατά τον Κ. Κάσση, στη Μάνη συνηθιζόταν να υπάρχουν αδέρφια με τ’ όνομα Γιάννης ο ένας και Γιαννάκης ο άλλος, οπότε όταν ένας Γιαννάκης παρουσιάστηκε στο στρατό και τον είπαν Γιάννη, απάντησε έτσι. Όμως η έκφραση είναι πανελλήνια και πιθανότατα πριν από το νεοελληνικό κράτος.
- Γεια σου Γιάννη. — Κουκιά σπέρνω. Για αυτούς που απαντούν άλλα αντ’ άλλων, σαν υπόδειγμα ασυνάρτητης συζήτησης. Μερικοί το συνεχίζουν: Κι η συντέκνισσά σου; Εφτά μετρήματα χωρεί. Η παροιμία υπάρχει στον Βάρνερ, άρα είναι από τον 17ο αιώνα.
- Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει.Για όσους στα λόγια φροντίζουν για το κοινό καλό ενώ στην πραγματικότητα κοιτάζουν το δικό τους συμφέρον. Η παροιμία χρησιμοποιήθηκε πολύ στην εθνοσυνέλευση του 1829 από τους αντικαποδιστριακούς, επειδή οι αντιπρόσωποι ευπειθώς ψήφιζαν ό,τι τους έστελνε ο Καποδίστριας, αλλά είναι παλιότερη. Μάλιστα, ο Πολίτης δίνει και βουλγάρικο αντίστοιχο, με το όνομα Γκάνι στη θέση του Γιάννη.
- Τι είχες Γιάννη, τι είχα πάντα. Για κάποιον που παραμένει στην ίδια (κακή ή μέτρια) κατάσταση. Και για τους αδιόρθωτους. Και για τη μη αλλαγή της κατάστασης παρά την αλλαγή της κυβέρνησης. Την έχει ο Βάρνερ (Τι έχεις Γιάννη; Τα έχω πάντα).
- Ακόμα δεν τον είδαμε, Γιάννη τον εβγάλαμε. Για όσους προαναγγέλλουν και προεξοφλούν μελλοντικά σχέδια βασισμένοι σε αβέβαιες προσδοκίες. Κάποιοι λένε ότι το είπε ο Κολοκοτρώνης όταν τον κάλεσαν να βαφτίσει παιδί πριν ακόμα γεννηθεί, αλλά η παροιμία είναι παλιότερη, αφού την αναφέρει ο Βάρνερ, οπότε ο Κολοκοτρώνης απλώς επανέλαβε υπάρχουσα παροιμία. Εδώ κατά τον Πολίτη υπάρχει μύθος, με την αφελή κοπέλα που της έφεραν προξενητή και άρχισε να συλλογιέται πως θα παντρευτεί, θα κάνει γιο, θα τον βγάλει Γιάννη, θα της αρρωστήσει και θα της πεθάνει, οπότε έβαλε τα κλάματα. Παρεμφερής παροιμία υπάρχει και σε άλλες γλώσσες. Για την έκφραση αυτή έχει γράψει και ο ελληνιστεύκων Νίκος Νικολάου.
- Πότε ο Γιάννης δεν μπορεί, πότε ο κώλος του πονεί. Για τους φιλάσθενους ή για όσους προφασίζονται ασθένεια.
- Να σε κάψω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι (ή λάδι• προσθέτουν μερικοί: να γιάνει). Τη λέμε σε κάποιον που μας παρηγορεί ή προσπαθεί να μας περιθάλψει ενώ ο ίδιος έχει προκαλέσει το κακό που πάθαμε.
- Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη – σε μια αντιπαράθεση όπου ο φόβος είναι αμοιβαίος λέγεται συχνά σε ποδοσφαιρικούς αγώνες, όταν καμιά ομάδα δεν ανοίγεται.
- Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δεν κάνει.Απάντηση στον… αντιγιαννισμό άλλων εκφράσεων. Ο Πολίτης έχει κι άλλες «φιλογιαννικές» παροιμίες, που δεν είναι τόσο γνωστές, όπως….
- Όπου Γιάννης και του Θεού η χάρη, ή
- Βγάλε το παιδί σου Γιάννη, και απόλα το στον λόγγο(υπονοεί ότι δεν έχει καμιάν άλλη ανάγκη βοήθειας, αρκεί η μαγική κατά κάποιον τρόπο δύναμη του ονόματός του).
- Ποιος κλάνει; Τον Γιάννη ρώτα– αν και υποθέτω πως αρχικά θα ήταν «ρώτα τον Γιάννη», για να ομοιοκαταληκτεί.
- Κόψε ξύλο κάμε Αντώνη | κι από πλάτανο
Μανώλη
κι αν ρωτάς και για τον Γιάννη, ό,τι ξύλο κόψεις κάνει.
Η παροιμία αυτή υπάρχει σε πάρα πολλές παραλλαγές, με άλλα ονόματα στους πρώτους στίχους και φαίνεται να χλευάζει τους Γιάννηδες που τους παρομοιάζει με κούτσουρα, αλλά δεν αποκλείεται να υπογραμμίζει απλώς τη διάδοση του ονόματος. - Άλλη παιδί δεν έκανε, μόνο η Μαριώ τον Γιάννη, για να ειρωνευτεί τις μανάδες που καμαρώνουν πολύ το παιδί τους, ή και γενικότερα όσους καμαρώνουν κάτι κοινό. Εδώ έχουμε μαζί και τα δυο αρχετυπικά ονόματα, όπως και σε άλλες παροιμίες
- Γιάννη είχα, Γιάννη έχω κι αν ποτέ μου θα χηρέψω, πάλι Γιάννη θα γυρέψω, άλλη μια απάντηση στον αντιγιαννισμό -και δεν αποκλείεται να πρόκειται για παροιμιόμυθο.
- Κατά τον μαστρο-Γιάννη και τα κοπέλια του–παρόμοια με την μ΄ όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις.
- Άφησε ο Γιάννος την κλεψιά κι έπιασε το ζευγάρι. Για κάποιον που αναπάντεχα νοικοκυρεύεται ή φρονιμεύει. Παροιμιόμυθος.
- Γύρευε αγά μου τη δουλειά σου, κι ο Γιάννος δεν είναι για χαράτσι.Από την εποχή της Τουρκοκρατίας και των χαρατσήδων.
- Είπε ο Γιάννης του Γιαννή: «Χαιρετίσματα στη Σέρ’φο». Βελερισμός (μορφή παροιμιόμυθου) που σατιρίζει κάποιον ανόητο που δεν ήξερε τι να πει την ώρα που έφευγε το καΐκι.
- Δεν είναι κάθε μέρα τ’ Άι-Γιαννιού, δηλαδή δεν μπορείς να έχεις κάθε φορά την ίδια τύχη ή εξαιρετική μεταχείριση. Και «Κάθε μέρα τ’ Αγιαννιού θάναι;»
- Γιάννης πήγε, Γιάννης ήρθε, για όποιον δεν επωφελήθηκε από μια ευκαιρία και ιδίως από κάποιο ταξίδι ή τη φοίτησή του κτλ.
- Όπου γάμος και χαρά, τρέχα Γιάννη μασκαρά
- Παναγία κι Άι-Γιάννη, βάλε ψάρι στο τηγάνι
- Κάμε Γιάννη τη δουλειά σου κι ύστερα είμαι πάλι θεια σου
- Σαράντα χρόνια Γιάννης, μαστρο-Γιάννης δε γίνεται.
- Απ΄ τον Γιάννη ως τον Λιο, τύφλα νάχουνε κι οι δυο ή Ό,τι Γιάννης κι ό,τι Λιος τύφλα νάχουνε κι οι δυο.
- (το κάναμε) του Γιάννου η φλογέρα (όταν ο καθένας λέει τον πόνο του).
- Όλη μέρα καλογιάννη και το βράδυ κακογιάννη, για αυτούς που μας καλοπιάνουν όσο για να πετύχουν το σκοπό τους, και μετά μας αγνοούν.
- Κάλλιο καλογιάννης παρά κακογιάννης
- Κι αυτοκράτορας να γένεις, πάντα Γιάννης θε να μένεις,για όσους αποκτούν αξιώματα αλλά παραμένουν χυδαίοι στο ήθος.
- Ο Γιάννος βγαίνει στα βουνά κι η Μαρουδή στους κάμπους.Αστρονομική παροιμία, όπου Γιάννος είναι ο αστέρας που λέγεται Αρκτούρος και Μαρουδή ή Μαριώ ο α της Παρθένου.
- . . Ο Γιάννης καβάλα στ’ άλογο και τ’ άλογο αραδούσε.
- Όπου Γιάννης μάλαμα που ενσαρκώνει όλα τα ανθρώπινα προτερήματα.
- Και παπάς έγινες Γιάννη; Έτσι τάφερε η κατάρα. ή… έτσι θέλει ο δάσκαλός μου. Για όσους κάνουν μια σημαντική επιλογή χωρίς να το επιθυμούν οι ίδιοι.
- Πιάσ’ τον Γιάννη τον άπιαστο. Περίπου σαν το τρέχα γύρευε.
- Είναι για τον Αγιάννη-είναι τρελός, γιατί τα παλιά χρόνια πήγαιναν τους θεωρούμενους για ψυχασθενείς στα μοναστήρια που γιόρταζαν μήπως και θεραπευτούν θαυματουργικά.
- Αν είχαν οι Γιάννηδες γνώση, θα μας δάνειζαν καμπόση. Άλλη μια αντιγιαννική παροιμία.
- Είδες πράσινο άλογο; Είδες Γιάννη φρόνιμο. Δηλαδή, εξίσου απίθανο είναι να βρεθεί γνωστικός Γιάννης όσο και πράσινο άλογο. Η παροιμία είναι (ή ίσως ήταν) περισσότερο γνωστή με Χιώτη φρόνιμο.
- Έξω Γιάννης μέσα Σουλεϊμάνης. Διπρόσωπος. Ίσως υπόκειται μύθος για επιφανειακή αλλαξοπιστία.
- Ίσα Γιάννης ίσα Χασάνης.Όταν κάποιοι διαφέρουν μόνο στο όνομα.
- Όλοι μιλούν για τ’ άρματα κι ο Γιάννης για την πίτα.
- Αν ο Αλής γίνεται Γιάννης, και η όρνιθα χταπόδι. (εξίσου δεν γίνονται δηλαδή)
- Ξέρει ο Γιάννης τι έχει στον ντορβά του παρόμοια με την όσα ξέρει ο νοικοκύρης…
- Τα καλά του Γιάννη τα θέλουμε, τον Γιάννη δεν τον θέλουμε
Η φωτογραφία τραβήχτηκε το 1928 στο εκλογικό κέντρο Σπλάντζιας Ιωάννου Μουντάκη και είναι μαζεμένοι 45 Γιάννηδες (…χωρίς τον κόκορα, όπως βλέπετε, τον είχαν φάει)
Φώτο που είχε δημοσιεύσει στην σελίδα του Flashnews.gr στο facebook ο κ. Γιάννης Γιανναράκης και έχει στη συνέχεια αναπαραχθεί ευρέως, μαζί με την κεφαλονίτικη ιστορία που αναφέραμε στην αρχή …σε κρητική έκδοση.
Υπήρχε κάποτε ένα μικρό χωριουδάκι, με πολύ λίγους κατοίκους,οι οποίοι ήταν φτωχοί σε περιουσία και σε γνώση, με 45 οικογένειες -νοικοκυραίους Γιάννηδες! …
Οι 45 αυτοί Γιάννηδες είχαν μια περίεργη νοοτροπία, να μην ενεργεί κανείς ξεχωριστά, αλλά όλοι μαζί σαν ένας ξεκινούσαν «μπουλούκι» κι όπου τους έβγαζε ο δρόμος…Τους διέκρινε η μεταξύ τους εμπιστοσύνη και η αγάπη, σε βαθμό που νόμιζε κανείς ότι επρόκειτο για 45 αγαπημένα αδέλφια.
Ο καιρός περνούσε ευτυχισμένα, ώσπου μια χειμωνιάτικη νύχτα ήρθε να διαταράξει την ησυχία τους μια καταιγίδα.
Η καταιγίδα είχε σαν αποτέλεσμα να ξεχειλίσει το ποτάμι κοντά στο χωριό και να τους καταστρέψει τις περιουσίες τους.
Όταν ξημέρωσε συγκεντρώθηκαν και οι 45 στην πλατεία του χωριού και πήραν απόφαση να τιμωρήσουν το ποτάμι για το κακό που τους προξένησε..! -εκείνη την στιγμή παρουσιάστηκε ο κόκορας, μουσκεμένος κι αυτός από την καταιγίδα (κλπ)
Χρόνια πολλά στους 45+ Γιάννηδες (με τις όποιες τοπωνυμιακές παραλλαγές), στις Ιωάννες και Γιάννες (πάλαι ποτέ Γιαννούλες ή Γιάνναινες) και σ’ όσους γιορτάζουν σήμερα.
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαγιάννης
