Της Έφης Καραμιχάλη,
Ο Ανάστασης γεννήθηκε μέσα στο μαγειρειό που είχε ο πατέρας του στη προκυμαία ”Kαι” (από το Γαλλικό Quai, αποβάθρα) της Σμύρνης. Σε εκείνη την ιστορική παραλία, με το ”Καφε ντε Παρι”, το ”Κρεμερ”, το ”Αλαμπρα”, το ”Κορσο”, και το ”Λουνα παρκ”, όλα κέντρα διασκέδασης με ορχήστρες, που ο κάθε Σμυρνιός εύρισκε ό,τι μουσική ήθελε, από κλασική, λαϊκή, μαντολινάτα μπουζούκια παραδοσιακή. Οι Σμυρνιοί ήταν άνθρωποι γλεντζέδες γελαστοί και χαρούμενοι. Έκτος από τα κέντρα διασκέδασης, ήταν γεμάτη η πόλη τους με θέατρα, κινηματογράφους, λέσχες. Ερχόντουσαν και ξένοι θίασοι Ιταλικοί, Γαλλικοί και όπερες. Το κόσμημα της Σμύρνης το θέατρό της, έλεγαν ότι ήταν μια μικρογραφία της σκάλας του Μιλάνου.
Η Μαγειρική ήταν χρόνια στη ζωή του, ο προπάππος του ήταν από τον Κιρκιντζε, ο παππούς του όμως έφυγε και ήρθε στη Σμύρνη, αγόρασε αυτό το εστιατόριο που μετά πέρασε στον πατέρα του. Μαζί με την γεύση από το γάλα της μάνας του στον Αναστάσης μπήκαν στη ζωή του και όλες οι μυρωδιές από μπαχάρια, κανέλα, κάρδαμο, μοσκοκάρυδο, θυμάρι, βασιλικό, κύμινο, τουρσιά που τα φύλαγε ο πατέρας του μέσα σε γυάλινα βάζα, και φαγητά Ανατολίτικα, το χουνκιαρ μπεγεντι,,το νοχουτλου πιλαφ ,το κεμπάπ τα σουτσουκάκια, οι σαρμαδες, οι γεμιστές μελιτζάνες και τόσα άλλα. Κοντά στα δέκα του χρόνια άρχισε και αυτός σιγά σιγά να βοηθάει οπου μπορουσε και του αρεσε πολυ. Ηταν η χρονια που ο παππους του, 80 χρονων τοτε του εδωσε ενα τετραδιο με χοντρα καπακια και με ενα μολυβι δεμενο επανω του με σπαγκο ,που εγραφε μεσα συνταγες φαγητων που μαγειρευε σχεδον 50 χρονια. Απο τοτε ο Αναστασης το φυλαγε σαν τα ματια του. Κειμηλιο οικογενειακο! Θησαυρος. Τον παππου τον εχασε τον επομενο χρονο!
Η καταστροφη της Σμυρνης το Σεπτεμβρη του ’22 τον βρηκε 15χρονων παλικαράκι τον Ανασταση. Το μαγαζι τους καηκε μεσα σε μια νυχτα και τους βρηκε το χαραμα στην προκυμαια να ψαχνουν τροπο διαφυγης με χιλιαδες αλλους. Ανεβαιναν στην βαρκα που θα τους πηγαινε στο Αγγλικο πλοιο για την Ελλαδα, οταν ο Αναστασης θυμήθηκε το τετραδιο του παππου. Ξεφυγε απο το χερι της μανας του και εφυγε τρεχοντας για το σπιτι τους στη συνοικια της Αγ. Αικατερινης μηπως και το βρει. Οταν γυρισε στο λιμανι με το τετραδιο αγκαλια δεν βρηκε κανεναν. Δεν τους ξαναειδε ποτε. Μερες γυρναγε μεσα στην καμμενη Σμυρνη μεχρι να τον βρει μια Αρμενικη οικογενεια και να τον παρει μαζι της . Ηταν απο τους τελευταιους που εφευγαν.
Εμεινε μαζι τους. Αντικατεστησαν την οικογενεια που δεν ειχε. Αφου γυρισαν ανα την Ελλαδα κατεληξαν σε μια επαρχιακη πολη κοντα 5000 χιλ. κατοικους εκεινα τα χρονια. Οι Αρμενιοι ειχαν και μια κορη την Αrus (ηλιολουστη) ιδια ηλικια με τον Ανασταση. Eρωτευτηκαν. Ο Αναστασης ηταν καλοκαρδος, χαμογελαστος, εξω καρδια, ταίριαζαν πολυ με την Arus. Oταν γυρισε απο το στρατο επιασε δουλεια σε ενα εστιατοριο το ”Κεντρικον ‘(ισως γιατι ηταν στο κεντρο της πολης) και παντρευτηκε και την Arus.
Το εστιατοριο το ειχε ενας Ηπειρωτης και ηταν απο τα καλυτερα της πολης .Οταν ο Αναστασης πηγε να του ζητησει δουλεια και του ειπε οτι ηταν απο την Σμυρνη και απο οικογενεια μαγειρων, τον πηρε χωρις δευτερη σκεψη. Τον εβαλε στη κουζινα μαζι με αλλους δύο αλλα πολυ συντομα τον εκανε αρχιμαγειρα. Το τετραδιο του παππου το ειχε ευαγγελιο. Οι πελατες εφευγαν ευχαριστημενοι και ο ιδιοκτητης αρχισε να του δινει πια και το κλειδι του μαγαζιου. Απο αυτο το εστιατοριο περασαν πολλες προσωπικοτητες της εποχης. Ο ιδιος ελεγε οτι απο τα πιατα του εφαγαν ο Βενιζελος αρχες του ’33 οταν περασε απο την πολη, ο Μεταξας λιγο πριν τον πολεμο του 40 και ο Αθηναγορας ο Πατριαρχης. Αυτον που θυμοταν ομως ηταν ο Πλαστηρας που του ζητησε σουτσουκακια Σμυρναικα και του τα σερβιρε ο ιδιος!! Αλλα και ολοι οι θιασοι που ερχονταν στην πολη του, ετρωγαν στο ”Κεντρικον”.
Ηταν πια παντρεμενος καμια 15χρονια χωρις παιδι. Εβλεπε την Arus να στεχαχωριεται αλλα δεν του ελεγε τιποτα. Ηταν μια μερα του χειμωνας του 46 . Χιονιζε απο το πρωι η πολη αδεια. Βραδιασε. Ο ιδιοκτητης εφυγε νωρις και του αφησε τα κλειδια να κλεισει το εστιατοριο αυτος. Συνηθως πηγαινοερχόταν με ποδηλατο, αλλα σημερα ειχε ερθει με τα ποδια λογω καιρου. Εσβησε τα φωτα, κλειδωσε την εξωπορτα, κατεβασε το στορι, εβαλε την κλειδαρια και ξεκινησε για το σπιτι. Στη γωνια του μαγαζιου μεσα στο σκοταδι βλεπει κατω ξαπλωμενο εναν ανθρωπο. Πλησιαζει. ηταν μια γυναικα που ετρεμε απο το κρυο σχεδον λιποθυμη. Την σηκωνει,και τι ρωταει αν μπορει να την βοηθησει, να την παει καπου. ”Δεν εχω που να παω ” του λεει . Δεν το σκεφτηκε και πολυ. Οι καιροι δυσκολοι, (εμφυλιος), νυχτα, με χιονι και μια γυναικα στο δρομο καποιος λογος θα υπηρχε. Την πηρε μαζι του στο σπιτι. Η Arus τον περιμενε οπως καθε βραδυ. Ξαφνιαστηκε . ”Την βρηκα στο δρομο ”της λεει. Την εβαλαν να ξαπλωσει και τοτε ειδαν οτι ηταν ενα κοριτσι το πολυ 25 χρονων με μαυρα μαλλια πιασμενα σε μια ομορφη πλεξουδα και ηταν εγκυος. Την σκεπασαν με ενα παπλωμα, την αφησαν διπλα της ενα πιατο τραχανόσουπα και την αφησαν να ξεκουραστει.
Το πρωι την βρηκαν να καθεται στο κρεβατι με το παλτο της ετοιμη να φυγει. ”δεν εχεις να πας πουθενα” της λεει ο Αναστασης. Ειχαν αποφασισει με την Arus να την βοηθησουν οσο μπορουσαν.”ειμαι η Ελενη”,αρχισε να λεει ”22 χρονων, απο το νησι απεναντι, ειμαι εδω στη πολη πεντε χρονια παραδουλευτρα στο γιατρο Π…. (τον ηξερε ο Αναστασης γνωστος και πλουσιος της πολης ενας μαυραγοριτης του κερατα) .Με εδιωξε χθες μολις εμαθε οτι ειμαι εγκυος. Ειμαι 5 μηνων. Ο Νικολας ανεβηκε στο βουνο πριν μαθει οτι περιμενω παιδι…δεν μπορω να γυρισω στο νησι μου, δεν ειμαι παντρεμενη”. Η Arus κοιταξε στα ματια τον Ανασταση και πηρε την απαντηση που ηθελε. ”θα μεινεις εδω” της λεει ”οσο θελεις”.
Και πραγματι εμεινε η Ελενη στο σπιτικο τους. Ενα σπιτικο γεματο αγαπη και ζεστασια. Την φροντισαν σαν δικο τους ανθρωπο σαν την κορη που δεν ειχαν. Περασαν οι μηνες, γεννησε ενα ομορφο κοριτσακι. Την Ελευθερια. Ηταν επιθυμια του Νικολα το ονομα που κατεβηκε δυο μερες απο το βουνο για να δει την κορη του. ‘Για μια ελευθερη πατριδα” ετσι της ειπε οταν την αποχαιρετησε και της εβαλε μια μικρη κοκκινη κορδελα στην ακρη της πλεξουδας της, και εφυγε ξανα για τα βουνα του Εβρου.
Θα τελειωνε και το 47, το μωρο της κοντευε 8 μηνων οταν μια μερα η Ελενη λεει στον Ανασταση και την Arus οτι θελει να φυγει και αυτη για το βουνο, να βρει και τον Νικολα και ηθελε να αφησει το κοριτσακι της σε αυτους μεχρι να γυρισει. Το αγαπουσαν και ηξερε οτι θα το αφηνε σε καλα χερια. Προσπαθησαν να της αλλαξουν γνωμη. Αλλα οταν ειδαν οτι δεν επαιρνε απο λογια ενα βραδυ την αποχαιρετησαν.
Εφτασε το ’49. Ο εμφυλιος τελειωσε και η Ελενη δεν φαινοταν πουθενα! Το λατρεψαν το κοριτσακι σαν να ηταν δικο τους παιδι. Δεν ηταν ομως, και κατι επρεπε να κανουν. Πιστευαν οτι η Ελενη, ή σκοτωθηκε, ή εφυγε σε καποιο ”Ανατολικο” κρατος και θα εδινε καποιο σημειο ζωης. Περιμεναν. Στα μεσα του 51 οταν η Ελευθερια θα εκλεινε τα τεσσερα, αποφασισαν να πανε στο νησι της Ελενης στους γονεις της μηπως και μαθουν κανενα νεο. Τρεις ωρες με το πλοιο και ρωτώντας βρηκαν το σπιτι. Ενα χαμοσπιτο και μονο ο πατερας της ζουσε. Ενας γερος ανημπορος, τα αλλα δυο παιδια του ειχαν φυγει στην Αμερικη. Δεν ηξερε τιποτα και ειχε να δει την Ελενη απο τοτε που εφυγε. Του μιλησαν για το παιδι της, ”τι να το κανω εγω γερος ανθρωπος” ειπε,”καντε οτι νομιζετε”.
O Αναστασης αγκαλια με την Αrus καθοντουσαν στο καταστρωμα του πλοιου της επιστροφης και σκεφτοντουσαν το ιδιο πραγμα. Θα την μεγαλωναν την Ελευθερια σαν να ειναι το παιδι τους και αν γυρνουσε η Ελενη θα ηταν σαν να ηρθε η κορη τους. Αυτη η κορη ομως δεν φανηκε ποτε στα κατοπινα χρονια που ηρθανε!!!
Και τα χρονια περασαν,μεγαλωσαν την Ελευθερια, την σπούδασαν, την πάντρεψαν, της μιλουσανε για την μανα και τον πατερα της πολλες φορες, εκεινη ομως τον Ανασταση και την Αrus αγαπησε και αναγνωριζε για γονεις. Και μαζι της πηγανε μια φορα μετα απο σχεδον 35 χρονια απο τοτε που εφυγαν και στην αγαπημενη τους Σμυρνη. Τους πονεσε πολυ αυτο το ταξιδι. Δεν ηταν τιποτα ιδιο με αυτο που ζησανε και δεν σκεφτηκαν να ξαναπανε ποτε! Ηταν καλοκαιρι του ’82.Ο Αναστασης κοντα στα 75 ειχε βγει στη συνταξη αλλα κατεβαινε στο ”Κεντρικον” καθε μερα. Ετσι και αλλιως ηταν και η τελευταια χρονια λειτουργιας του. Θα γκρεμιζοταν ολο το τετραγωνο για να γινει ενα εμπορικο κεντρο. Εκεινο το πρωινο επινε το καφεδακι του εξω απο το εστιατοριο οταν ενας κυριος γυρω στα 65 τον πλησιαζει και του δινει να καταλαβει οτι αυτον ψαχνει. Εκατσε μαζι του.Βγαζει απο την τσεπη του ενα τενεκεδενιο μικρο σκουριασμενο κουτακι και του το δινει.. ”Ειναι για σενα απο την Ελενη” του λεει ”ημουν μαζι της στο βουνο, μου το εδωσε μια μερα πριν σκοτωθει μαζι με τον Νικολα σε μαχη εξω απο το Σουφλι. Παγωσε ο Αναστασης. ”Εγω μετα εφυγα στη Πολωνια. Ηρθα στην Ελλαδα τωρα μετα απο 33 χρονια, και επρεπε να σου το δωσω”.
Το ανοιγει ο Αναστασης και βλεπει μεσα ενα μερος απο την πλεξουδα της Ελενης και επανω δεμενη η κοκκινη κορδελα που της ειχε φορεσει ο Νικολας στα μαλλια της. Και ενα γραμμα… ”για το κοριτσακι μου η κορδελα μου… να μου την προσεχετε την Ελευθερια μου, την αφηνω σε εσας… ευχαριστω για ολα Ελενη!!!
Ποια είναι η Έφη Καραμιχάλη:
Γεννηθηκα στην Αλεξανδρουπολη και διαμενω στην Θεσσαλονίκη. Ο πατέρας μου ηταν λιμενεργατης και η μητερα μου νοικοκυρα. Τελείωσα σχολη σχεδιαστων και δουλευα στο υπουργειο πολιτισμου.! Χρόνια συνδικαλιστρια και παντα στο χωρο της αριστερας.
Από την οικογένειά μου, η μαμά πήγε στο βουνό για τέσσερις-πέντε μήνες αφού ήταν και ο αδελφός της εκεί, ο οποίος μετά διέφυγε στη Βουλγαρία.
Τα κείμενά μου έχουν στοιχεία βιωματικά και μυθοπλασίας.
