Στις 3 Φλεβάρη 1966 ένα από τα πιο παλιά όνειρα του ανθρώπου γινόταν πραγματικότητα: το μη επανδρωμένο σοβιετικό διαστημικό όχημα «Λούνα-9» (Luna 9 | Луна-9), πραγματοποιούσε την πρώτη επιτυχημένη προσεδάφιση στη Σελήνη (είχε ξεκινήσει στις 31-Γενάρη από το ιστορικό κοσμοδρόμιο Baikonur στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Καζακστάν)
Πρόκειται για το πρώτο σκάφος στην Ιστορία που προσεδαφίστηκε στη Σελήνη και το πρώτο που μετέδωσε φωτογραφικά δεδομένα πίσω στη Γη.
Στις 12-Σεπ-1959 ο πρόγονός του «Λούνα 2» κάνει δοκιμαστική πτήση φτάνοντας στη Σελήνη (όπου συντρίβεται σκοπίμως).
4-Οκτ-1959 ο «Λούνα 3» μεταδίδει τις πρώτες φωτογραφίες της αθέατης πίσω πλευράς της Σελήνης, ενώ στις 31 Μάρτη 1966 το «Λούνα 10» γίνεται το πρώτο διαστημικό σκάφος που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη.
Πρόκειται για μη επανδρωμένες –με την ονομασία Ye-6 No [x], διαστημικές αποστολές του προγράμματος Luna της ΕΣΣΔ.
Το διαστημικό σκάφος Luna 9 (Ye-6 No 13), ήταν το πρώτο στην ιστορία που πέτυχε μια επιτυχημένη προσγείωση σε ουράνιο σώμα.
Ο μηχανισμός προσγείωσης ήταν μόλις 99 κιλών («γήινων» -γιατί στη σελήνη ήταν μόνο 17) και χρησιμοποίησε ένα σύστημα landing bag – επιβράδυνσης της ταχύτητας πρόσκρουσης στα 22km/h (χλμ ανά ώρα).
Ήταν μια ερμητικά σφραγισμένη κάψουλα με ραδιοεξοπλισμό, συσκευή χρονισμού προγράμματος, συστήματα ελέγχου θερμότητας, επιστημονικές συσκευές, πηγές ισχύος και τηλεοπτικό σύστημα.
Το Luna 9 εκτοξεύτηκε από έναν πύραυλο Molniya-M, με κωδικό (σειριακό αριθμό) 103-32, του τομέα 31/6 στο Baikonur και το Liftoff έλαβε χώρα στις 11:41:37 GMT στις 31 Ιανουαρίου 1966.
Τα τρία πρώτα τμήματα του τετραπλού πυραύλου έδωσαν το απαραίτητη ισχύ και το τέταρτο σε χαμηλή γήινη τροχιά της (168-219km-51,8°) ένα Blok-L, την τελική ώθηση προς το περίγειο ανεβάζοντας το περίγραμμα σε ένα νέο απόγειο περίπου 500km της γνωστής μας από τη φυσική ελλειπτικής γεωκεντρικής τροχιάς.
Για θερμικό έλεγχο (γνωστό το πρόβλημα της υψηλής θερμοκρασίας λόγω τριβών που έκαιγε τα διαστημικά σκάφη) περιστράφηκε με χαμηλή ταχύτητα (0,67 rpm) ψεκάζοντας με jets αζώτου.
Την 1η Φεβρουαρίου στις 19:29 GMT, πραγματοποιήθηκε διόρθωση κατά τη διάρκεια της πορείας (48sec – ένα delta-v 71,2/sec).
Κατάβαση και προσγείωση
Σε υψόμετρο 8,3 χιλιομέτρων από τη Σελήνη, το διαστημικό σκάφος ήταν προγραμματισμένο για πυροδότηση της ανάσχεσης και η περιστροφή του σταμάτησε κατά την προετοιμασία για προσγείωση. Από αυτή τη στιγμή ο προσανατολισμός του διαστημικού σκάφους υποστηρίχθηκε από μετρήσεις κατευθύνσεων προς τον Ήλιο και τη Γη χρησιμοποιώντας ένα οπτομηχανικό σύστημα.
Στα 74,885km πάνω από τη σεληνιακή επιφάνεια, το υψομετρικό του ραντάρ πυροδότησε την απομάκρυνση των πλευρικών πλαισίων, το σύστημα «αλεξίπτωτου» (airbags) και τους πυραύλους ανάσχεσης.
Στα ~250m, το κύριο σύστημα ανάσχεσης απενεργοποιήθηκε από τον ενσωματωμένο επιταχυντή φτάνοντας στην προγραμματισμένη ταχύτητα του ελιγμού πέδησης. Οι τέσσερις κινητήρες ζεύξης χρησιμοποιήθηκαν για να επιβραδύνουν το σκάφος.
Στα ~5m από την σεληνιακή επιφάνεια, ένας αισθητήρας επαφής άγγιξε το έδαφος προκαλώντας τη διακοπή λειτουργίας των κινητήρων και την εξαγωγή της κάψουλας προσγείωσης.
Το σκάφος προσγειώθηκε με 22km/h και αναπήδησε κάπως προτού αράξει στον Oceanus Procellarum – Ωκεανό των Καταιγίδων, «δυτικά του κρατήρα Reiner και του Marius σε περίπου 7,08 N, 64,37 W στις 3 Φεβρουαρίου 1966 στις 18:45:30 GMT».
Το διαστημικό σκάφος σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από τον Chief Designer Sergei Korolev (ο οποίος είχε πεθάνει πριν από την κυκλοφορία) στις εγκαταστάσεις OKB-1.
Κάποια στιγμή το έργο μεταφέρθηκε στο Лавочкин (Lavochkin) γιατί το OKB-1 έβαλε προτεραιότητα μια επανδρωμένη αποστολή στη Σελήνη.
Το Luna 9 ήταν η πρώτη επιτυχημένη δοκιμή στο «βαθύ διάστημα» των σχεδιαστών – εφαρμοστών Lavochkin, που έμελλε να υλοποιήσουν σχεδόν όλα τα σοβιετικά (και μεταγενέστερα –μετά τις ανατροπές, ρωσικά) σεληνιακά και διαπλανητικά διαστημόπλοια.
Όλες οι λειτουργίες μέχρι και την προσγείωση πραγματοποιήθηκαν χωρίς σφάλμα, και η σφαιροειδής κάψουλα ALS -58 εκατοστών πέντε λεπτά μετά το touchdown, άρχισε να διαβιβάζει δεδομένα στη Γη και επτά ώρες μετά (όταν ο Ήλιος ανέβηκε) ο ανιχνευτής άρχισε να στέλνει την πρώτη από τις εννέα εικόνες (συμπεριλαμβανομένων πέντε πανοραμικών) της επιφάνειας του Φεγγαριού.
▪️Περίπου 250 δευτερόλεπτα μετά την προσγείωση στο Oceanus Procellarum, τέσσερα πέταλα που κάλυπταν το πάνω μισό του διαστημικού σκάφους άνοιξαν προς τα έξω για αυξημένη σταθερότητα.
▪️Το τηλεοπτικό σύστημα κάμερας ξεκίνησε μια φωτογραφική έρευνα για το σεληνιακό περιβάλλον. Μεταδόθηκαν επτά ραδιοφωνικές συνεδρίες συνολικά 8 ώρες και 5 λεπτά, καθώς και τρεις σειρές τηλεοπτικών εικόνων. Μετά το μοντάζ, οι φωτογραφίες έδωσαν μια πανοραμική θέα της κοντινής σεληνιακής επιφάνειας, με θέα σε κοντινά βράχια και στον ορίζοντα -1,4km μακριά.
▪️ Η μορφή σήματος που χρησιμοποιήθηκε ήταν ίδια με το διεθνώς συμφωνημένο Radiofax που χρησιμοποιούν οι εφημερίδες για τη μετάδοση φωτογραφιών, έτσι οι φωτογραφίες από το Luna 9 αποκωδικοποιήθηκαν αμέσως και έκαναν το γύρο του κόσμου (με πρώτη την Daily Express)
▪️Το BBC εικάζει ότι οι σχεδιαστές του διαστημικού σκάφους σκόπιμα τοποθέτησαν τον ανιχνευτή με εξοπλισμό που ανταποκρίνεται στο πρότυπο, για να καταστεί δυνατή η λήψη των φωτογραφιών από το Jodrell Bank
«Ιστορική στιγμή»
Ο Sir Bernard Lovell, διευθυντής του βρετανικού ραδιοτηλεσκοπίου Jodrell Bank στο Cheshire που παρακολουθεί τον ρωσικό πύραυλο, αποτίει φόρο τιμής στο επίτευγμα:
«Είναι μια ιστορική στιγμή» … «Αποτελεί το τελικό επίτευγμα … απαραίτητο για μια επανδρωμένη προσγείωση στη Σελήνη»
Το μήνυμα του προέδρου των ΗΠΑ Τζόνσον προς τον Ποντγκόρνυ ανέφερε:
«Ο λαός της Σοβιετικής Ένωσης είναι άξιος συγχαρητηρίων για το μεγάλο επίτευγμα του “Λούνα 9”. Η επιτυχία μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα σε ολόκληρη την ανθρωπότητα, που χαιρετίζει τον άθλο σας. Οι επιστήμονές σας προσφέρουν τα μέγιστα στον τομέα των ανθρώπινων γνώσεων για τη σελήνη και το διάστημα».
Ο ανιχνευτής ακτινοβολίας, το μόνο επιστημονικό όργανο επί του σκάφους, μέτρησε 30 millirads ανά ημέρα. Η αποστολή πρόβλεψε επίσης σύστημα «εκφόρτωσης» ώστε το διαστημικό σκάφος να μη βυθιστεί στη σεληνιακή σκόνη Η τελευταία επαφή με το σύστημα μετάδοσης ήταν στις 22:55 GMT στις 6 Φεβρουαρίου 1966.
50 χρόνια μετά…
Ερευνητές χρησιμοποιώντας το LRO (Lunar Reconnaissance Orbiter) της NASA αναζήτησαν το σημείο της τελικής «ανάπαυσης» του σκάφους
Υπάρχει μια γενική εικόνα σχετικά με την περιοχή όπου προσεληνώθηκε το Luna 9 και θεωρείται ότι οι εικόνες που είχαν τραβηχτεί από το σκάφος το 1966 θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον προσδιορισμό της θέσης του- αν και όχι πολύ.
Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του Space.com, η προσελήνωση του Luna 9 αποτέλεσε άθλο για την εποχή της από άποψης δημιουργικότητας, με τον Φίλιπ Στουκ, του Τμήματος Γεωγραφίας και του Κέντρου Πλανητικών Επιστημών και Εξερευνήσεων του University of Western Ontarion να κάνει λόγο για μια «ιδιοφυή» μέθοδο, με συνεχή επιβράδυνση με τον κινητήρα σε λειτουργία κατά την κάθοδο, και προέκταση ράβδου από το κάτω μέρος του σκάφους που άγγιξε την επιφάνεια. Η επαφή αυτή προκάλεσε απενεργοποίηση του κινητήρα και εκτόξευση της κάψουλας, η οποία έπεσε στο έδαφος, καλυμμένη με κάλυμμα – αερόσακο, που στη συνέχεια απορρίφθηκε. Η ωοειδής κάψουλα στη συνέχεια άνοιξε τα «πέταλά» της και άρχισε τη λειτουργία της.
Από τη Γη στη Σελήνη, – «Το κανόνι της ειρήνης» (Ιουλίου Βέρν Jules Gabriel Verne, 1828–1905).
«Τί ωραία που είναι η ειρήνη! Μόνο που κανείς δεν χρειάζεται πια οπλοποιούς… Ξέρω καλά τη δουλειά μου όμως. Ας υπήρχαν ειρηνικά κανόνια, και θα τα’ φτιαχνα καλύτερα απ’ όλους…»
Αυτά σκεφτόταν ο Ίμπυ Μπάρμπικεϊν κοιτώντας το φεγγάρι. Κι εκείνο του έδωσε μια καλή ιδέα.
Το μεγαλύτερο κανόνι του κόσμου, το κανόνι που θα χάριζε νέες γνώσεις σε όλη την ανθρωπότητα, θα ‘ταν αυτό που θα έστελνε μια οβίδα όχι στους εχθρούς, αλλά στην επιφάνεια της ανεξερεύνητης Σελήνης. Ναι! Αυτό θα ήταν το κανόνι της ειρήνης.
Επιμέλεια |> Γιάννης Παπαγιάννης
