Το ALT.GR συνομίλησε με το Δρ. Μιχάλη Σκαρβέλη, Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο Τμήμα Δασολογίας Επιστημών ξύλου και Σχεδιασμού, για τις δασικές πυρκαγιές, την κατάσταση των δασών και τις προϋποθέσεις για την ολοκληρωμένη διαχείριση και προστασίας τους.
Κύριε Σκαρβέλη, το γεγονός ότι η χώρα μας ανήκει στη Μεσογειακή ζώνη βλάστησης η οποία απ ότι διαβάζουμε έχει εύφλεκτα είδη, δικαιολογεί τις τεράστιες κάθε χρόνο καταστροφές σε δάση, δασικές εκτάσεις , προστατευόμενες περιοχές;
Είναι βέβαιο ότι σε δασικά οικοσυστήματα όπως αυτά της ελληνικής επικράτειας πυρκαγιές συνέβαιναν, συμβαίνουν και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν, κυρίως λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών της Μεσογειακής ζώνης. Αυτό είναι περίπου φυσιολογικό και – ως ένα σημείο – αποδεκτό. Το μη φυσιολογικό και απαράδεκτο είναι ο αριθμός περιστατικών των δασικών πυρκαγιών, ειδικά σε συγκεκριμένες περιοχές, ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ το μέγεθος της καταστροφής που προκαλούν σε έκταση. Αυτό συμβαίνει παρότι τα τεχνολογικά μέσα αντιμετώπισής τους έχουν βελτιωθεί και – πάρα τις ελλείψεις – είναι περισσότερα από την δεκαετία του ‘70 ή του ’80. Ο εντοπισμός πυρκαγιών σήμερα μπορεί να είναι σχεδόν άμεσος, το οδικό δίκτυο είναι καλύτερο από το παρελθόν, τα επίγεια και εναέρια είναι περισσότερα και καλύτερα. Άρα, κάτι άλλο φταίει. Αυτό είναι η κυρίαρχη αντίληψη απέναντι στο δασικό πλούτο της χώρας, η κρατούσα λογική της “ανάπτυξης” που διέπει κράτος και ιδιώτες, που αντιμετωπίζει δάση και δασικές εκτάσεις αποκλειστικά σαν χώρο «επενδύσεων» (βιομηχανικών, τουριστικών, οικιστικών κ.α.). Παράλληλα, το σημερινό μοντέλο δασοπυρόσβεσης αποδείχτηκε ότι δεν μπορεί πλέον να ανταποκριθεί. Η βασική επιστημονική προσέγγιση ήταν πάντα η αντιπυρική προστασία, στο πλαίσιο της διαχείρισης των δασών, με κύριο βάρος στην πρόληψη, καθώς και η έγκαιρη πρόσβαση στο σημείο των περιστατικών από επίγειες δυνάμεις. Σήμερα αυτό έχει μετατραπεί σε «αναμονή της πυρκαγιάς» και αντιμετώπισή της από την άσφαλτο είτε από αέρος. Για πρόληψη, καλύτερα ας μη μιλήσουμε.
Συνεπώς οι τεράστιες κάθε χρόνο καταστροφές ερμηνεύονται αλλά δεν δικαιολογούνται. Η απάντηση βρίσκεται τόσο στην ακολουθούμενη δασική πολιτική όσο και στις πρακτικές αντιμετώπισης των πυρκαγιών.
Είναι γνωστό ότι η Δασολογική επιστήμη θέτει το ζήτημα των Δασικών πυρκαγιών από την άποψη, ότι οι πυρκαγιές στα δάση είναι ζήτημα διαχείρισης των δασών και όχι κυρίως επιχειρησιακό, όπως εμφανίζεται κατά την κατάσβεση των πυρκαγιών. Ποια είναι η γνώμη σας;
Το ορθά διαχειριζόμενο δάσος, εκτιμώντας ορθά τις παραγωγικές του δυνατότητες και εφαρμόζοντας τις αρχές της αειφορίας είναι πολύ πιο προστατευμένο απέναντι σε πυρκαγιές, ενώ παράγει και περισσότερα υλικά και άυλα αγαθά (ξυλεία, θηράματα, νερό, καρπούς, αναψυχή κλπ.). Η διαχείριση αυτή εμπεριέχει εκτός των άλλων καθαρισμούς, αντιπυρικές μελέτες, δασοτεχνικά έργα, συντήρηση και βελτίωση του δασικού οδικού δικτύου, ρητίνευση, σχεδιασμένες υλοτομίες, βελτίωση υποδομών, διαχείριση των υδάτων, δίκτυα υδατοδεξαμενών – πυροσβεστικών κρουνών, ειδικών παρεμβάσεων στη σύνθεση της βλάστησης κ.α. με βάση τα σχέδια διαχείρισης κλπ. Με την αναγκαία για την υλοποίησή τους χρηματοδότηση. Έτσι προστατεύονται σε επιστημονική βάση και ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες τα δασικά συμπλέγματα, συγκρατούν τον ορεινό και ημιορεινό πληθυσμό στις εστίες του και – τέλος – φέρουν έσοδα. Για να φτάσουμε όμως εκεί δεν γίνεται μόνο να απομυζούμε πόρους από το δάσος, πολύ περισσότερο να μην το αντιμετωπίζουμε ως εμπόρευμα, και να επιδιώκεται η αλλαγή της χρήσης και του χαρακτήρα του, όπως κατά κόρον ισχύει σήμερα. Όπως παντού στην οικονομία, έτσι και στη δασική παραγωγή πρέπει να διατεθούν πόροι, που είναι γεγονός ότι απαιτούν μεγαλύτερο χρόνο απόσβεσης συγκρίνοντας ίσως με άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Το τίμημα όμως της ποιότητας ζωής του λαού δεν μπορεί να τεθεί σε οικονομική πλάστιγγα. Σαφώς και προηγείται! Αυτοί είναι οι νόμοι της φύσης και δεν μπορούμε να τους παραβιάζουμε. Δεν γίνεται τα έσοδα του παλαιού Ταμείου Δασών να εντάσσονται σε άλλα Ταμεία και να διατίθενται για άλλα άσχετα αστικά έργα, αυτοκινητόδρομους κλπ. και να μην επιστρέφουν εκεί από όπου προέκυψαν, γιατί αυτό ισχύει σήμερα! Δεν γίνεται για το 65% της ελληνικής γης να διατίθεται το 0,04% του κρατικού προϋπολογισμού. Η προστασία και ανάπτυξη των δασών θα ειχε ως αποτέλεσμα την συνολική προστασία και ανάπτυξη στις ορεινές περιοχές και παράλληλα θα προσέφερε προστασία και των πεδινών εγκαταστάσεων από πλημμυρικά φαινόμενα και προσχώσεις, εμπλουτισμό υδροφόρων οριζόντων.
Εκτιμάτε πως υπάρχουν πολιτικές ευθύνες που προκύπτουν από το γεγονός ότι όλες οι κυβερνήσεις δίνουν βάρος στη κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών; Διότι η αντιπαράθεσή τους γίνεται για το πόσο έγκαιρα κατασβέστηκε μια πυρκαγιά, πόσα μέσα κυρίως εναέρια και δευτερευόντως επίγεια χρησιμοποιήθηκαν κλπ. Την ίδια στιγμή που η δασική πολιτική και η πολιτική γης όλων των κυβερνήσεων, έχει αφήσει τα δάση χωρίς χρηματοδότηση, χωρίς διαχείριση, με μια άδεια από επιστημονικό προσωπικό τη δασική υπηρεσία, χωρίς μέσα, υποδομές, χωρίς δυνατότητα να μελετά και να εκτελεί δασοτεχνικά έργα;
Παρατηρούμε διαρκώς από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και αξιωματικές αντιπολιτεύσεις (όποιες και αν ήταν αυτές), μια στείρα συζήτηση για το ποιος «κατάφερε» επί της θητείας του να έχει λιγότερες καταστροφές, γιατί περί κατορθώματος πρόκειται! ΟΛΕΣ οι μέχρι τώρα κυβερνήσεις έβαλαν άμεσα ή έμμεσα «χέρι» στο Σύνταγμα και στην προστασία που παρέχει στα δάση. Η πολιτική τους είχε πάντα σαν στόχο τον αποχαρακτηρισμό δασών και δασικών εκτάσεων. Π.χ. οι εκάστοτε ευρηματικές μετονομασίες σε «χορτολιβαδικές», σε «βοσκοτόπους», σε «οικιστικές πυκνώσεις» κ.α. έγιναν από διαφορετικές Κυβερνήσεις. Ο στόχος όμως είναι κοινός: η διάθεση αυτών των εκτάσεων σε επιχειρήσεις κατασκευαστικές, τουριστικές, ξενοδοχειακές και πρόσφατα ενεργειακού χαρακτήρα. Από την άλλη απογυμνώνονται/υποστελεχώνονται οι αρμόδιες υπηρεσίες προστασίας και ανάπτυξης του δασικού πλούτου, δεν διατίθενται επαρκείς πόροι. Ολοκληρωμένος αντιπυρικός σχεδιασμός δεν μπορεί να υπάρξει όταν άλλος σχεδιάζει την πρόληψη, άλλος την καταστολή και άλλος υλοποιεί, χωρίς μάλιστα ο “σχεδιασμός” αυτός να είναι ενταγμένος στο πλαίσιο της διαχείρισης των δασών που είναι ανύπαρκτη. Μοιραία λοιπόν οι εκάστοτε ιθύνοντες αναλίσκονται στο ποιος είχε τα λιγότερα θύματα, τα λιγότερα καμμένα σπίτια, μπορεί και να γίνονται αλχημείες στον αριθμό και αναλογία πυρκαγιών προς καμένες εκτάσεις, ώστε να φαίνονται αποτελεσματικοί στην κατάσβεση, προκειμένου να κρύψουν τις δικές τους πομπές, τη δική τους αποτυχία! Όλα αυτά που παρατηρούμε επαναλαμβανόμενα κάθε χρόνο, αποτελούν και την απόδειξη της ανεπάρκειας και των πολιτικών τους ευθυνών.
Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την πραγματική προστασία και διαχείριση των δασών και μπορούν αυτές να υλοποιηθούν χωρίς να ανατραπεί η αντίληψη ότι τα δάση και η γη είναι εμπόρευμα και πηγή κέρδους;
Όχι, όσο οι δασικές εκτάσεις και ο υφιστάμενος δασικός πλούτος (ξυλεία, νερά, πανίδα, χλωρίδα, περιβάλλον) αντιμετωπίζονται με εμπορευματική λογική θα αναπνέουμε όλο και λιγότερο οξυγόνο! Αυτό που η φύση δημιούργησε σε διάστημα χιλιετιών, δεν έχει κανείς δικαίωμα να το αντιμετωπίζει σαν κάτι άμεσα ρευστοποιήσιμο, σαν πηγή εσόδων για επιχειρηματικούς ομίλους ούτε για διαμοιρασμό οικοπέδων, και από πάνω να τα χαρακτηρίζει όλα αυτά πρόοδο και εξέλιξη!. Η επονομαζόμενη «πράσινη ανάπτυξη» αποτελεί σήμερα ένα τρικ των μεγάλων ομίλων για κερδοφόρες επενδύσεις στα δάση, στις προστατευόμενες περιοχές κλπ, με αποτελέσματα που έχουν γίνει αντικείμενο έντονης αμφισβήτησης ως προς τις επιπτώσεις τους, στο περιβάλλον και στη ζωή όλων. Τα δάση όμως αποτελούν κοινωνικό αγαθό και πρέπει να αποδοθούν στις επόμενες γενεές καλύτερα από ότι είναι σήμερα. Αρκετές ζημιές έγιναν στο όνομα της «ανάπτυξης», στην ουσία δηλ. για το δικό τους κέρδος. Δεν γίνεται να συζητάμε διαρκώς για κλιματική αλλαγή και ερημοποίηση και από την άλλη να συνεχίζεται αυτή η καταλήστευση φυσικών πόρων. Αποτελεί μέγιστη υποκρισία!
Απαιτείται άλλη αντίληψη που να έχει στόχο την ικανοποίηση των αναγκών του λαού και την προστασία του περιβάλλοντος, Άλλο δρόμο πρέπει να ακολουθήσει η χώρα μας, που θα εξασφαλίζει – εκτός των άλλων – ολοκληρωμένη διαχείριση και προστασία των δασών και σ’ αυτό το πλαίσιο θα βελτιώνει συνολικά την ποιότητα και το ρόλο τους με αναδασώσεις, έρευνα, πλήρη αντικατάσταση του υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου, εξασφάλιση του αναγκαίου ανθρώπινου δυναμικού και μέσων. Αυτό έχει συμφέρον να ενστερνιστεί και να διεκδικήσει ο λαός. Για μια ζωή και ένα περιβάλλον που μας αξίζει. Σε αυτή την προσπάθεια και ένας μεγάλος αριθμός από την επιστημονική κοινότητα είμαστε συμμαχητές.
