Το Alt.gr στα πλαίσια του αφιερώματος του για την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών, παρουσιάζει ένα μικρό αφιέρωμα στους Έλληνες καλλιτέχνες που συμμετείχαν στον αγώνα με το έργο τους και τη συμμετοχή τους στον αντιφασιστικό αγώνα του λαού μας.
Στα έργα της εποχής αποτυπώνεται όλη η τρομοκρατία από τα τάγματα εφόδου, τα βασανιστήρια, οι εκτελέσεις, η πείνα, οι άθλιες συνθήκες ζωής του λαού. Αποτυπώθηκαν οι κορυφαίες στιγμές της ιστορίας που έγραψε ο ίδιος ο λαός στα βουνά και τις πόλεις με τον αγώνα του.Πολλά είναι τα έργα που έφτιαχναν οι καλλιτέχνες-αντάρτες στον όποιο ελεύθερο χρόνο διέθεταν και αποτύπωναν σκηνές από μάχες, και την καθημερινή ζωή των ανταρτών.

Η άνοδος του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης, η δημιουργία του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την προβολή και ανάπτυξη του πολιτικού ρόλου της τέχνης. Την περίοδο αυτή για πρώτη φορά η χαρακτική απέκτησε τόσο έντονα κοινωνική λειτουργία.
Η προοδευτική, αγωνιστική χαρακτική, η οποία ξεκίνησε με δημοσιεύσεις στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» και στα αντιστασιακά έντυπα, αυτή την περίοδο έγινε η κύρια κατεύθυνση. Γύρω της συγκεντρώθηκε το μεγαλύτερο μέρος των καλλιτεχνών και δημιουργήθηκαν πολλά έργα, που έμμεσα ή άμεσα συνδέθηκαν με τον πολιτικό αγώνα. Παλιότεροι και νεότεροι δημιουργοί, ανώνυμοι και επώνυμοι, εξέφρασαν, με τα «όπλα» που διέθεταν, τον αγώνα, αλλά και την πίστη τους για ένα καλύτερο αύριο.
Οι Δημήτρης Γιολδάσης, Γιώργης Δήμου, Λουκία Μαγγιώρου, Βάσω Κατράκη, Χρήστος Δαγκλής, Βάλιας Σεμερτζίδης, Α. Τάσσος, Κώστας Γραμματόπουλος, Άννα Κινδύνη, Γιάννης Στεφανίδης, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Γιώργος Σικελιώτης, Γ. Βελισσαρίδης και πολλοί άλλοι ακόμα συνέθεσαν έναν ενιαίο τύπο προπαγανδιστικής τέχνης, σαφή, πειστικό και άμεσο ως προς το περιεχόμενό του.
Ξεχωρίζει σε αυτή την περίοδο το Καλλιτεχνικό Συνεργείο της ΕΠΟΝ, που ανέπτυξε πρωτοπόρα δράση ιδιαίτερα στον τομέα της προπαγάνδας και της διαφώτισης. Αρμάος Βασίλης, Βακιρτζής Γιώργος, Μολφέσης Ιάσονας, Μπάρμπογλου Απόστολος, Μπάρμπογλου Ζωγραφία, Στεφανίδης Γιάννης, Παπαδόπουλος Νικήτας, Αλίκη Γεωργιάδη, Δρόσος Θόδωρος, Μαργαριτώφ Αμαλία, Παπαδοπούλου Όλγα, Βαρλάμος Γιώργος, Βαρβέρη Λόλα, Λεβέντης Γιώργος, Μαγγανάρης Γιάννης, Σαραφιανός Παναγιώτης, Καρπαθάκης Λορέντζος, Ράμφου Μαρία, Νικολινάκος Μιχάλης, Δαρζέντας Δημήτρης, Βογιατζής Χάρης, Τηνιακός Δημήτρης, Ζυμαρίδης Στάθης, Γκλαβάνη Ζωή, Ζάννη Αλίκη, Γκοτζαμάνη Βίκα, Ευθυμιάδης Πάνος, Παπακρασάς, Χρυσοχοΐδου Τίτσα, Μοντεσάντου Λουίζα, Φαρμακόπουλος Δημήτρης, Γαΐτης Γιάννης, Καπάνταης Βασίλης.
Στα καλλιτεχνικά έργα της εποχής αποτυπώνεται όλη η τρομοκρατία από τα τάγματα εφόδου, τα βασανιστήρια, οι εκτελέσεις, η πείνα, οι άθλιες συνθήκες ζωής του λαού. Από την άλλη μεριά όμως στα έργα της εποχής αποτυπώθηκαν και κορυφαίες στιγμές της ιστορίας που έγραψε ο ίδιος ο λαός στα βουνά με τον αγώνα του.
Πάρα πολλά είναι τα έργα που έφτιαχναν οι καλλιτέχνες – αντάρτες στον όποιο ελεύθερο χρόνο διέθεταν και αποτύπωναν σκηνές από μάχες, προσωπογραφίες από άλλους αντάρτες, θέματα από την καθημερινή ζωή.
Στα έργα της εποχής αποτυπώνονται η πάλη και οι θυσίες του ελληνικού λαού στην Καισαριανή, στο Δίστομο, στα Καλάβρυτα, στην Κοκκινιά και αλλού.
Το 1944 το ΕΑΜ εικαστικών καλλιτεχνών αποφασίζει να συμμετάσχει στην πανελλήνια έκθεση η οποία τελούσε υπό το άγρυπνο μάτι των κατακτητών. Το αποτέλεσμα: Οι Γερμανοί σταμάτησαν την έκθεση σε λίγες μέρες και έκλεισαν για 40 μέρες στις φυλακές Αβέρωφ τον Τάσσο Α., τον Γιάννη Κεφαλληνό, τον Αλέξανδρο Κορογιαννάκη και τον Αντώνη Κανά.
Την Πρωτομαγιά του 1945, επέτειο της εκτέλεσης το 1944 διακοσίων πατριωτών από τους κατακτητές, εκδίδεται το λεύκωμα «Θυσιαστήριο της λευτεριάς», με ξυλογραφίες των: Αλ. Κορογιαννάκη, Γ. Βελισσαρίδη, Β. Κατράκη, Α. Τάσσου, Λ. Μαγγιώρου, Γ. Μανουσάκη.
Μνημειώδες για τη νεότερη ελληνική ιστορία τέχνης, το «Λεύκωμα του Αγώνα ΕΑΜ – ΕΛΑΣ 1941–1945», που κυκλοφόρησε το 1945 με επιμέλεια του ίδιου του Δ. Μεγαλίδη με προσωπογραφίες ανταρτών του ΕΛΑΣ και συνθέσεις από την καθημερινή ζωή τους.
Αυτή την περίοδο παίρνει σάρκα και οστά η πραγματική λειτουργία της τέχνης που δεν είναι να τρέχει πίσω από το κοινό της αλλά να το καθοδηγεί. Να δίνει την αληθινή εικόνα της πραγματικότητας, αυτή που βρίσκεται κάτω από την επιφανειακή και άρα απατηλή εικόνα που συλλαμβάνουν οι αισθήσεις μας, την κίνηση μέσα στην ακινησία. Προπαντός, να αποκαλύπτει πως η κίνηση αυτή δεν πραγματοποιείται πέρα και έξω από εμάς αλλά η κατεύθυνσή της εξαρτάται κατά πολύ από τη δική μας στάση και δράση. Αληθινή, μεγάλη, πρωτοπόρα τέχνη, που καλλιεργεί στον άνθρωπο τη βαθύτερη συνείδηση της ανθρωπιάς του, της δύναμής του να υποτάξει τη φύση και την κοινωνία στις ανάγκες του, η τέχνη που δημιουργεί τον άνθρωπο – δημιουργό.
Οι διεργασίες που συντελούνται στη συνείδηση του λαού σε αυτή τη χρονική περίοδο βρίσκουν έκφραση στην τέχνη. Ξεχωριστή θέση έχουν τα έργα που έγιναν ενάντια στη γενική επιστράτευση.
Στις 24 και 25 Μαρτίου του 1942 κηρύχθηκε στην Αθήνα η πρώτη απεργία στην κατεχόμενη Ευρώπη. Στις 16 Απριλίου κηρύχθηκε νέα απεργία που έληξε στις 21 Απριλίου με ικανοποίηση των αιτημάτων των απεργών.
Η περίοδος της αντιφασιστικής πάλης και η σχέση της με την τέχνη και τους καλλιτέχνες αποτέλεσε το ξεκίνημα για την σταθερή αλληλεγγύη της τέχνης και των καλλιτεχνών στο λαϊκό κίνημα που φθάνει μέχρι της μέρες μας
Το alt.gr σας παρουσιάζει έργα εκείνης της εποχής που φτιάχτηκαν σε συνθήκες παρανομίας με κίνδυνο της ζωής των καλλιτεχνών. Παρουσιάστηκαν στην Έκθεση του ΕΕΤΕ «Τέχνη και Αντίσταση 1936 – 1949» στην Δημοτική Πινακοθήκη του Δήμου Αθήνας.


Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης
Χ. & Σ. Μοσχανδρέου, Μεσολόγγι

26 χρόνια ηρωικής δράσης του ΚΚΕ
αφίσα – χαρακτικό, 70 x 100 εκ.
Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης
Χ. & Σ. Μοσχανδρέου, Μεσολόγγι

Χαλκογραφία (eau forte) 21,7 x 14 εκ.
Συλλογή Γιάννη Παπακωνσταντίνου


Συλλογή Γιάννη Παπακωνσταντίνου

Ξυλογραφία, 41,5 x 48 εκ. Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων


χρωμολιθογραφία, 99 x 67,5 εκ., 1940
Συλλογή Alpha Bank

Λιθογραφία, 63 x 85 εκ.
Πινακοθήκη Χαρακτικής Ζίτσας

χαρακτικό – ξυλογραφία, 15,5 x 12,5 εκ.
Συλλογή Ιορδάνη Χριστοδούλου

Κατοχή
Ξυλογραφία, 21 x 29,7 εκ.
Συλλογή Ιορδάνη Χριστοδούλου

Για σένα Ελλάδα
από εκτύπωση, 13 x 18 εκ.
Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης
Χ. & Σ. Μοσχανδρέου, Μεσολόγγι

Θρήνος γυναικών
(από τη σειρά σκληροί χρόνοι), 1976
Ξυλογραφία σε πλάγιο ξύλο, 30 x 34 εκ.
Πινακοθήκη Χαρακτικής Ζίτσας

Καλάβρυτα
γλυπτό, 178 x 140 x 58 εκ.
Εθνική Πινακοθήκη

Δεμένος με θηλιά
Ξυλογραφία, 8 x 10 εκ.
Ιδιωτική συλλογή

Βασανιστήρια
Ξυλογραφία, 25 x 20 εκ.
Ιδιωτική συλλογή

Ξυλογραφία, 13 x 16 εκ.
Ιδιωτική συλλογή

Μπλόκο
Ξυλογραφία, 11 x 13 εκ.
Ιδιωτική συλλογή

Άτιτλο
Ξερό παστέλ, 70,8 x 100,8 εκ.
Συλλογή KKE

Λιμός
κάρβουνο σε χαρτί, 61 x 57 εκ.
Δημοτική Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων

Η πείνα
χαλκογραφία maniere noire
24,5 x 21 εκ.
Συλλογή Γιάννη Παπακωνσταντίνου

Φυλακές Αβέρωφ
Ξυλογραφία, 50 x 70 εκ.
Ιδιωτική Συλλογή

Πείνα στην Κατοχή
Ξυλογραφία 17,8 x 18,3 εκ.
Ιδιωτική συλλογή

Χαίρε ώ Χαίρε Λευτεριά
Ξυλογραφία 24,5 x 19 εκ.
από το λεύκωμα
«για τη χιλιάκριβη τη λευτεριά»,
εκδοτικός οργανισμός
«Ο ρήγας», Αθήνα 1945
Ιδιωτική συλλογή

λάδι σε μουσαμά, 46 x 61 εκ.
Ιδιωτική συλλογή

Ξυλογραφία σε όρθιο ξύλο 5,5 x 12,5 εκ.
Πινακοθήκη Χαρακτικής Ζίτσας
Μάρθας Τάκης Το συνεργείο που γράφει συνθήματα στους τοίχους
χαρακτικό, 25 x 25 εκ. Συλλογή Ρένας ΛευκαδίτουΤο πρώτο έργο κατοχή, 1944
χαρακτικό, 37 x 46 εκ. Συλλογή Ρένας Λευκαδίτου

Ο Βάλιας Σεμερτζίδης ζωγραφίζει
τον Αντάρτη «εκ του φυσικού» (λεπτ.)
Φωτογραφία, 1944
Ιδιωτική συλλογή

Αντάρτης
Σχέδιο με μολύβι, 22,5 x 19,5 εκ.
Αρχείο KKE

Λαϊκό Δικαστήριο
μικτή τεχνική – τέμπερα και μολύβι, 73,5 x 101,5 εκ.
Ιδιωτική συλλογή

Καισαριανή: στα οδοφράγματα
Πενάκι, 24 x 35 εκ.
Ιδιωτική συλλογή

1. Καπετάνιος
(Άρης Βελουχιώτης)
Φιγούρα από πλαστικό, 95 εκ.
2. Ένας αποφυλακισμένος
Φιγούρα από πλαστικό, 75 εκ.
3. Αντάρτης του ΕΑΜ
Φιγούρα από πλαστικό, 85 εκ.
Μουσείο Θεάτρου Σκιών
«Ευγένιος Σπαθάρης»
Δήμου Αμαρουσίου

Αντιφασιστικό
Ξυλογραφία, 22 x 15 εκ.
Ιδιωτική συλλογή

Έδωσες Εσύ;, 1941
Έγχρωμη λιθογραφία, 100 x 70 εκ.
Συλλογή Alpha Bank

Αη Στράτης – Πλημμύρα Ι
χαρακτικό – ξυλογραφία, 13,5 x 10.5 εκ.
Συλλογή Ιορδάνη Χριστοδούλου