Αντιφασιστική Νίκη: Τέχνη και αντίσταση από το λαό για το λαό

Χαρακτικό του Τάσσου για του 200 εκ τελεσμένους κομμουνιστές
Χαρακτικό του Τάσσου για τους 200 εκ τελεσμένους κομμουνιστές της Πρωτομαγιάς του 1944

Το Alt.gr στα πλαίσια του αφιερώματος του για την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών, παρουσιάζει ένα μικρό αφιέρωμα στους Έλληνες καλλιτέχνες που συμμετείχαν στον αγώνα με το έργο τους και τη συμμετοχή τους στον αντιφασιστικό αγώνα του λαού μας.

Στα  έργα της εποχής αποτυπώνεται όλη η τρομοκρατία από τα τάγματα εφόδου, τα βασανιστήρια, οι εκτελέσεις, η πείνα, οι άθλιες συνθήκες ζωής του λαού. Αποτυπώθηκαν οι κορυφαίες στιγμές της ιστορίας που έγραψε ο ίδιος ο λαός στα βουνά και τις πόλεις με τον αγώνα του.Πολλά είναι τα έργα που έφτιαχναν οι καλλιτέχνες-αντάρτες στον όποιο ελεύθερο χρόνο διέθεταν και αποτύπωναν σκηνές από μάχες, και  την καθημερινή ζωή των ανταρτών.

Α. Τάσσος Καισαριανή Χαρακτικό

Η άνοδος του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης, η δημιουργία του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την προβολή και ανάπτυξη του πολιτικού ρόλου της τέχνης. Την περίοδο αυτή για πρώτη φορά η χαρακτική απέκτησε τόσο έντονα κοινωνική λειτουργία.

Η προοδευτική, αγωνιστική χαρακτική, η οποία ξεκίνησε με δημοσιεύσεις στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» και στα αντιστασιακά έντυπα, αυτή την περίοδο έγινε η κύρια κατεύθυνση. Γύρω της συγκεντρώθηκε το μεγαλύτερο μέρος των καλλιτεχνών και δημιουργήθηκαν πολλά έργα, που έμμεσα ή άμεσα συνδέθηκαν με τον πολιτικό αγώνα. Παλιότεροι και νεότεροι δημιουργοί, ανώνυμοι και επώνυμοι, εξέφρασαν, με τα «όπλα» που διέθεταν, τον αγώνα, αλλά και την πίστη τους για ένα καλύτερο αύριο.

Οι Δημήτρης Γιολδάσης, Γιώργης Δήμου, Λουκία Μαγγιώρου, Βάσω Κατράκη, Χρήστος Δαγκλής, Βάλιας Σεμερτζίδης, Α. Τάσσος, Κώστας Γραμματόπουλος, Άννα Κινδύνη, Γιάννης Στεφανίδης, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Γιώργος Σικελιώτης, Γ. Βελισσαρίδης και πολλοί άλλοι ακόμα συνέθεσαν έναν ενιαίο τύπο προπαγανδιστικής τέχνης, σαφή, πειστικό και άμεσο ως προς το περιεχόμενό του.

Ξεχωρίζει σε αυτή την περίοδο το Καλλιτεχνικό Συνεργείο της ΕΠΟΝ, που ανέπτυξε πρωτοπόρα δράση ιδιαίτερα στον τομέα της προπαγάνδας και της διαφώτισης. Αρμάος Βασίλης, Βακιρτζής Γιώργος, Μολφέσης Ιάσονας, Μπάρμπογλου Απόστολος, Μπάρμπογλου Ζωγραφία, Στεφανίδης Γιάννης, Παπαδόπουλος Νικήτας, Αλίκη Γεωργιάδη, Δρόσος Θόδωρος, Μαργαριτώφ Αμαλία, Παπαδοπούλου Όλγα, Βαρλάμος Γιώργος, Βαρβέρη Λόλα, Λεβέντης Γιώργος, Μαγγανάρης Γιάννης, Σαραφιανός Παναγιώτης, Καρπαθάκης Λορέντζος, Ράμφου Μαρία, Νικολινάκος Μιχάλης, Δαρζέντας Δημήτρης, Βογιατζής Χάρης, Τηνιακός Δημήτρης, Ζυμαρίδης Στάθης, Γκλαβάνη Ζωή, Ζάννη Αλίκη, Γκοτζαμάνη Βίκα, Ευθυμιάδης Πάνος, Παπακρασάς, Χρυσοχοΐδου Τίτσα, Μοντεσάντου Λουίζα, Φαρμακόπουλος Δημήτρης, Γαΐτης Γιάννης, Καπάνταης Βασίλης.

Στα καλλιτεχνικά έργα της εποχής αποτυπώνεται όλη η τρομοκρατία από τα τάγματα εφόδου, τα βασανιστήρια, οι εκτελέσεις, η πείνα, οι άθλιες συνθήκες ζωής του λαού. Από την άλλη μεριά όμως στα έργα της εποχής αποτυπώθηκαν και κορυφαίες στιγμές της ιστορίας που έγραψε ο ίδιος ο λαός στα βουνά με τον αγώνα του.

Πάρα πολλά είναι τα έργα που έφτιαχναν οι καλλιτέχνες – αντάρτες στον όποιο ελεύθερο χρόνο διέθεταν και αποτύπωναν σκηνές από μάχες, προσωπογραφίες από άλλους αντάρτες, θέματα από την καθημερινή ζωή.

Στα έργα της εποχής αποτυπώνονται η πάλη και οι θυσίες του ελληνικού λαού στην Καισαριανή, στο Δίστομο, στα Καλάβρυτα, στην Κοκκινιά και αλλού.

Το 1944 το ΕΑΜ εικαστικών καλλιτεχνών αποφασίζει να συμμετάσχει στην πανελλήνια έκθεση η οποία τελούσε υπό το άγρυπνο μάτι των κατακτητών. Το αποτέλεσμα: Οι Γερμανοί σταμάτησαν την έκθεση σε λίγες μέρες και έκλεισαν για 40 μέρες στις φυλακές Αβέρωφ τον Τάσσο Α., τον Γιάννη Κεφαλληνό, τον Αλέξανδρο Κορογιαννάκη και τον Αντώνη Κανά.

Την Πρωτομαγιά του 1945, επέτειο της εκτέλεσης το 1944 διακοσίων πατριωτών από τους κατακτητές, εκδίδεται το λεύκωμα «Θυσιαστήριο της λευτεριάς», με ξυλογραφίες των: Αλ. Κορογιαννάκη, Γ. Βελισσαρίδη, Β. Κατράκη, Α. Τάσσου, Λ. Μαγγιώρου, Γ. Μανουσάκη.

Μνημειώδες για τη νεότερη ελληνική ιστορία τέχνης, το «Λεύκωμα του Αγώνα ΕΑΜ – ΕΛΑΣ 1941–1945», που κυκλοφόρησε το 1945 με επιμέλεια του ίδιου του Δ. Μεγαλίδη με προσωπογραφίες ανταρτών του ΕΛΑΣ και συνθέσεις από την καθημερινή ζωή τους.

Αυτή την περίοδο παίρνει σάρκα και οστά η πραγματική λειτουργία της τέχνης που δεν είναι να τρέχει πίσω από το κοινό της αλλά να το καθοδηγεί. Να δίνει την αληθινή εικόνα της πραγματικότητας, αυτή που βρίσκεται κάτω από την επιφανειακή και άρα απατηλή εικόνα που συλλαμβάνουν οι αισθήσεις μας, την κίνηση μέσα στην ακινησία. Προπαντός, να αποκαλύπτει πως η κίνηση αυτή δεν πραγματοποιείται πέρα και έξω από εμάς αλλά η κατεύθυνσή της εξαρτάται κατά πολύ από τη δική μας στάση και δράση. Αληθινή, μεγάλη, πρωτοπόρα τέχνη, που καλλιεργεί στον άνθρωπο τη βαθύτερη συνείδηση της ανθρωπιάς του, της δύναμής του να υποτάξει τη φύση και την κοινωνία στις ανάγκες του, η τέχνη που δημιουργεί τον άνθρωπο – δημιουργό.

Οι διεργασίες που συντελούνται στη συνείδηση του λαού σε αυτή τη χρονική περίοδο βρίσκουν έκφραση στην τέχνη. Ξεχωριστή θέση έχουν τα έργα που έγιναν ενάντια στη γενική επιστράτευση.

Στις 24 και 25 Μαρτίου του 1942 κηρύχθηκε στην Αθήνα η πρώτη απεργία στην κατεχόμενη Ευρώπη. Στις 16 Απριλίου κηρύχθηκε νέα απεργία που έληξε στις 21 Απριλίου με ικανοποίηση των αιτημάτων των απεργών.

Η περίοδος της αντιφασιστικής πάλης και η σχέση της με την τέχνη και τους καλλιτέχνες αποτέλεσε το ξεκίνημα για την σταθερή αλληλεγγύη της τέχνης και των καλλιτεχνών στο λαϊκό κίνημα που φθάνει μέχρι της μέρες μας

Το alt.gr σας παρουσιάζει έργα εκείνης της εποχής που φτιάχτηκαν σε συνθήκες παρανομίας με κίνδυνο της ζωής των καλλιτεχνών. Παρουσιάστηκαν στην Έκθεση του ΕΕΤΕ «Τέχνη και Αντίσταση 1936 – 1949» στην Δημοτική Πινακοθήκη του Δήμου Αθήνας.

Κατράκη Βάσω, Ύστατο χρέος χαρακτικό στην πέτρα 120 x 154 εκ. Ιδιωτική συλλογή
ΕΑΜ, Για λευτεριά… αφίσα, 48 x 68 εκ.
Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης
Χ. & Σ. Μοσχανδρέου, Μεσολόγγι
Κώστας Γραμματόπουλος,
26 χρόνια ηρωικής δράσης του ΚΚΕ
αφίσα – χαρακτικό, 70 x 100 εκ.
Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης
Χ. & Σ. Μοσχανδρέου, Μεσολόγγι
Aλεξανδράκης Αλέξανδρος Πρόσφυγες
Χαλκογραφία (eau forte) 21,7 x 14 εκ.
Συλλογή Γιάννη Παπακωνσταντίνου
 
Βακιρτζής Γιώργος Πόλεμος του 40, 1985 Mικτή τεχνική, 85 x 115 εκ. Εθνική Πινακοθήκη
Βασιλείου Σπύρος Ο θρήνος των Καλαβρύτων Ξυλογραφία σε όρθιο ξύλο 21,8 x 39,8 εκ.
Συλλογή Γιάννη Παπακωνσταντίνου
Βελισσαρίδης Γιώργος Καλάβρυτα Μ. Παρασκευή του ’53
Ξυλογραφία, 41,5 x 48 εκ. Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων
Βλασίδης Βασίλης Η μάνα /μελάνι, 31 x 22 εκ. Ιδιωτική συλλογή
Γραμματόπουλος Κώστας Οι ηρωίδες του 1940
χρωμολιθογραφία, 99 x 67,5 εκ., 1940
Συλλογή Alpha Bank  
Δαγκλής Χρίστος Το τίμημα το οράματος
Λιθογραφία, 63 x 85 εκ.
Πινακοθήκη Χαρακτικής Ζίτσας
Δαγκλής Χρίστος Αη Στράτης – 28 Οκτώβρη 1952
χαρακτικό – ξυλογραφία, 15,5 x 12,5 εκ.
Συλλογή Ιορδάνη Χριστοδούλου
Ζέππος Εμμανουήλ
Κατοχή
Ξυλογραφία, 21 x 29,7 εκ.
Συλλογή Ιορδάνη Χριστοδούλου
Κανάς Αντώνης
Για σένα Ελλάδα
από εκτύπωση, 13 x 18 εκ.
Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης
Χ. & Σ. Μοσχανδρέου, Μεσολόγγι
Κάνθος Τηλέμαχος
Θρήνος γυναικών
(από τη σειρά σκληροί χρόνοι), 1976
Ξυλογραφία σε πλάγιο ξύλο, 30 x 34 εκ.
Πινακοθήκη Χαρακτικής Ζίτσας
Καπράλος Χρήστος
Καλάβρυτα
γλυπτό, 178 x 140 x 58 εκ.
Εθνική Πινακοθήκη
 
Κατράκη Βάσω
Δεμένος με θηλιά
Ξυλογραφία, 8 x 10 εκ.
Ιδιωτική συλλογή
Κατράκη Βάσω
Βασανιστήρια
Ξυλογραφία, 25 x 20 εκ.
Ιδιωτική συλλογή
Απελευθέρωση
Ξυλογραφία, 13 x 16 εκ.
Ιδιωτική συλλογή
 
Κατράκη Βάσω
Μπλόκο
Ξυλογραφία, 11 x 13 εκ.
Ιδιωτική συλλογή
Κατσικογιάννης Δημήτρης
Άτιτλο
Ξερό παστέλ, 70,8 x 100,8 εκ.
Συλλογή KKE
Κινδύνη Άννα
Λιμός
κάρβουνο σε χαρτί, 61 x 57 εκ.
Δημοτική Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων
 
Κορογιαννάκης Αλέξαδρος
Η πείνα
χαλκογραφία maniere noire
24,5 x 21 εκ.
Συλλογή Γιάννη Παπακωνσταντίνου
Μακρή Ζιζή
Φυλακές Αβέρωφ
Ξυλογραφία, 50 x 70 εκ.
Ιδιωτική Συλλογή
Μαγγιώρου Λουκία
Πείνα στην Κατοχή
Ξυλογραφία 17,8 x 18,3 εκ.
Ιδιωτική συλλογή
Μαγγιώρου Λουκία
Χαίρε ώ Χαίρε Λευτεριά
Ξυλογραφία 24,5 x 19 εκ.
από το λεύκωμα
«για τη χιλιάκριβη τη λευτεριά»,
εκδοτικός οργανισμός
«Ο ρήγας», Αθήνα 1945
Ιδιωτική συλλογή
Μαλάμος Κώστας / Φευγιό 1948
λάδι σε μουσαμά, 46 x 61 εκ.
Ιδιωτική συλλογή
Μανουσάκης Γιώργος Διαδήλωση 25η Μαρτίου 1943
Ξυλογραφία σε όρθιο ξύλο 5,5 x 12,5 εκ.
Πινακοθήκη Χαρακτικής Ζίτσας
Μελετζής Σπύρος
Ο Βάλιας Σεμερτζίδης ζωγραφίζει
τον Αντάρτη «εκ του φυσικού» (λεπτ.)
Φωτογραφία, 1944
Ιδιωτική συλλογή
Μεγαλίδης Δημήτρης
Αντάρτης
Σχέδιο με μολύβι, 22,5 x 19,5 εκ.
Αρχείο KKE
Σεμερτζίδης Βάλιας
Λαϊκό Δικαστήριο
μικτή τεχνική – τέμπερα και μολύβι, 73,5 x 101,5 εκ.
Ιδιωτική συλλογή
Σικελιώτης Γιώργος
Καισαριανή: στα οδοφράγματα
Πενάκι, 24 x 35 εκ.
Ιδιωτική συλλογή
Σπαθάρης Ευγένιος
1. Καπετάνιος
(Άρης Βελουχιώτης)
Φιγούρα από πλαστικό, 95 εκ.
2. Ένας αποφυλακισμένος
Φιγούρα από πλαστικό, 75 εκ.
3. Αντάρτης του ΕΑΜ
Φιγούρα από πλαστικό, 85 εκ.
 Μουσείο Θεάτρου Σκιών
«Ευγένιος Σπαθάρης»
Δήμου Αμαρουσίου
Στεφανίδης Γιάννης
Αντιφασιστικό
Ξυλογραφία, 22 x 15 εκ.
Ιδιωτική συλλογή
Τάσσος Α.
Έδωσες Εσύ;, 1941
Έγχρωμη λιθογραφία, 100 x 70 εκ.
Συλλογή Alpha Bank
Φαρσακίδης Γιώργος
Αη Στράτης – Πλημμύρα Ι
χαρακτικό – ξυλογραφία, 13,5 x 10.5 εκ.
Συλλογή Ιορδάνη Χριστοδούλου
Ετικέτες: ,

Δείτε ακόμα...