Το ALt.gr, φιλοξενεί συνέντευξη του Νίκου Μποφίλιου, μέλος του συγκροτήματος ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ.
Πώς σου φαίνεται η προσπάθεια του Alt που ξεκίνησε πριν ένα περίπου χρόνο στις 10 του Μάρτη του 2020;
Είναι μια εξαιρετική προσπάθεια που είχα την τύχη να την παρακολουθήσω από την αρχή και μου αρέσει πάρα πολύ.
Την εποχή που πήγα στο στρατό δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Ήταν δύσκολα. Και τώρα βλέπεις μια ιστοσελίδα που αναφέρεται σε τέτοια θέματα, μιλάνε ελεύθερα, γράφουν.
Ως ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ συμμετείχαμε σε όλες σχεδόν τις εκδηλώσεις του κόμματος για τις ΕΔ και μου έκανε θετικότατη εντύπωση ότι υπάρχουν τόσοι αξιόλογοι άνθρωποι. Γι αυτό όλη αυτή την προσπάθεια του ALT.GR την είδα με πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Αν δεν κάνω λάθος είναι η πρώτη προσπάθεια που έχει γίνει. Δε γνωρίζω κάτι ανάλογο στο παρελθόν.
Ήδη συμπληρώνεται χρόνος από την στιγμή που εμφανίστηκε η πανδημία και στη χώρα μας όπως και σε όλο τον πλανήτη. Η κυβέρνηση ακολουθώντας την πρακτική και άλλων κυβερνήσεων, εφαρμόζει με τη μορφή ακορντεόν ένα κλείδωμα -ξεκλείδωμα σχολείων καταστημάτων κλπ. Έχουν πληγεί όλοι οι επαγγελματικοί κλάδοι. Ένας από τους περισσότερο πληττόμενους, είναι ο τομέας του Πολιτισμού. Όλοι οι καλλιτέχνες. Θέλω να μου πεις για αυτό.
Αρμαγεδδών. Αυτό έχει συμβεί. Δε ζω από αυτή τη δουλειά, αλλά γνωρίζω πολύ καλά τι συμβαίνει στο χώρο του πολιτισμού. Πόσοι άνθρωποι έχουν, κυριολεκτικά, πρόβλημα επιβίωσης και είναι αποκλεισμένοι με διάφορα προσχήματα, ακόμη και από αυτό το πενιχρό βοήθημα, που έδωσαν εξαιτίας του COVID-19. Ακόμα και όσοι έχουν την τύχη να δουλεύουν με μεγάλες μπάντες, πρώτης γραμμής ας πούμε, δημοφιλών καλλιτεχνών, το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι μεγάλο. Καταλαβαίνετε τι γίνεται στην συντριπτική πλειοψηφία των υπολοίπων. Που μάλιστα η υπουργός πολιτισμού με χυδαίο τρόπο, θα έλεγα, τους κατηγόρησε ότι έχουν εισοδήματα από μαύρη εργασία. Όχι! Η συντριπτική πλειοψηφία των καλλιτεχνών δεν είναι φοροφυγάδες. Εξαθλιωμένοι είναι. Ας μη ψάχνουν λοιπόν την φοροδιαφυγή στον χώρο του πολιτισμού, που φυτοζωεί, με ευθύνη μάλιστα όλων των μνημονιακών κυβερνήσεων, για να μην ξεχνιόμαστε.
Με το συγκρότημα έχετε μπει κι εσείς σε αυτό το κλείδωμα
Κι εμείς όπως και όλοι, είμαστε σε πλήρη καλλιτεχνική απραξία. Από την άλλη πλευρά όμως χαίρομαι, που βλέπω για πρώτη φορά τόσο συσπειρωμένους, στα σωματεία τους ανθρώπους της τέχνης και του πολιτισμού, να παλεύουν για τα δικαιώματά τους. Αυτή η προσπάθεια επιβάλετε να συνεχιστεί.
Έχετε σκεφτεί κάποιες συναυλίες που δώσατε κατά το παρελθόν ή να κάνετε ένα live streaming, γιατί το έργο σας είναι τεράστιο και ο κόσμος πρέπει να μπολιάζεται με αυτό το τραγούδι που έχει μεγάλη αξία και για τη νεολαία και για τους μεγαλύτερους σε ηλικία να ακούνε αυτά τα τραγούδια.
Κάναμε μια εμφάνιση live streaming μαζί με άλλους καλλιτέχνες που μας ζητήθηκε, αλλά από εκεί και μετά όχι κάτι άλλο. Είναι μια διαδικασία που χωρίς τον κόσμο είναι άχαρη. Η ζωντανή εμφάνιση δεν αντικαθίσταται. Αυτή τη στιγμή λοιπόν δεν έχουμε δραστηριότητα. Έχουν πέσει κάποιες ιδέες για διαδικτυακή συναυλία, αλλά τίποτα ουσιαστικό ακόμα. Θα επανέλθουμε όμως κάποια στιγμή δριμύτεροι και πιο αποφασισμένοι.
Ποια είναι τα συναισθήματά σου όταν παίζεις και τραγουδάς μαζί με όλα τα παιδιά φυσικά, αυτό το είδος τραγουδιού; Τι νιώθεις όταν γνωρίζεις πως αυτά τα τραγούδια έχουν μέσα τους πολλή ιστορία, πολύ αίμα, πολύ αγώνα, πολλή αγάπη, πολύ πόνο και έχουν γραφτεί από ανθρώπους που λάτρεψαν την πατρίδα και τον αγώνα τους;
Συγκλονίζομαι πραγματικά, είναι κάτι που δεν μπορώ να στο περιγράψω. Θεωρώ ότι εμείς σα σχήμα έχουμε μια ιδιαιτερότητα. Πολλά ανάλογα σχήματα βγήκαν μετά τη μεταπολίτευση και μέσα στο πλαίσιο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων της ΚΝΕ το 1976 και μετά. Μάλιστα κάναμε κοινές συναυλίες και παρουσιάσεις με αυτά τα συγκροτήματα γενικότερα. Όπως κάναμε και διαγωνισμούς εκείνη την περίοδο. Όπου παρουσιαζόταν η δουλειά αυτών των σχημάτων. Δεν υπήρχε συνοικία που να μην είχε συγκρότημα. Βγήκαμε από μια δικτατορία και ο κόσμος είχε την ανάγκη να εκφραστεί. Οι περισσότεροι από εμάς, δεν είχαμε πολιτική συνειδητοποίηση, μας κινητοποίησε το κλήμα της εποχής. Αυτή η ιστορική περίοδος μας μπόλιασε ανάλογα και ασχοληθήκαμε πάρα πολύ με το έντεχνο λαϊκό τραγούδι, την μελοποιημένη ποίηση. Βέβαια δεν αφήσαμε έξω και το λαϊκό τραγούδι, που είχε διαφορετικό στίχο, δημιουργών π.χ. όπως Βαμβακάρης, Τσιτσάνης, Καλδάρας, Δερβενιώτης, Μπακάλης και φυσικά τον Στέλιο Καζαντζίδη σαν μια ιδιαίτερη περίπτωση.
Κάναμε πολλά αφιερώματα, όπως από το Μάρκο στο Στέλιο με τραγούδια που αφορούσαν την εργατική τάξη, τους πολιτικούς αγώνες, τον εμφύλιο, τραγούδια με κρυφά νοήματα αφού έπρεπε να περάσουν την λογοκρισία. Αυτά όλα τα ψάχναμε και τα παρουσιάζαμε. ΗΡΩΜΙΟΣΥΝΗ είναι το μοναδικό σχήμα του έμεινε, από το 1976. Είχαμε ένα διάστημα, από το 1986 και μετά, που κάναμε κοιλιά. Δεν ήταν το κλίμα ίδιο είχε αλλάξει. Ήταν τότε που σταμάτησε να γράφεται λαϊκό τραγούδι, αναφέρομαι στην εποχή, του «κατ’ ευφημισμόν» λαϊκού τραγουδιού στις μεγάλες πίστες.
Ξαναβρεθήκαμε όμως το 2009 σε μια δύσκολη περίοδο και κάναμε το πρώτο αφιέρωμα στο Ρίτσο, με τα έργα ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ και ΕΠΙΤΑΦΙΟ, έργα που είχαν σταματήσει να ακούγονται.
Εμείς δε φύγαμε ποτέ από το κλίμα αυτών των έργων. Γιατί όταν τα τραγουδάς έχεις στο νου σου έναν άλλο κόσμο, πιο δίκαιο, πιο όμορφο, ίσο. Τα έργα αυτά της έντεχνης μελοποιημένης ποίησης, καλλιεργούν την αγάπη για την πατρίδα, αναφέρονται στα χαμένα οράματα της επανάστασης του 1821 και δένονται με την αντίσταση του λαού μας κατά την περίοδο της κατοχής. «Αντάρτης, κλέφτης, παλικάρι πάντα είναι ο ίδιος ο λαός.»
Έτσι μάθαμε να λειτουργούμε σαν «Ρωμιοσύνη», πηγαίναμε στις συναυλίες και λέγαμε τα πάντα. Και αντάρτικα και δημοτικά και νησιώτικα και ηπειρώτικα και λαϊκά και έντεχνα. Και στα ΦΕΣΤΙΒΑΛ της ΚΝΕ πιάναμε ακριβώς αυτόν τον παλμό.
Είναι τεράστιο και το εύρος τη ελληνικής μουσικής. Έχουμε ρυθμούς και μέτρα που δεν παίζονται σε άλλες χώρες. Ξένος μουσικός αν του βάλεις να παίξει π.χ, «Τα λόγια και χρόνια τα χαμένα», ή «Το γελαστό παιδί», δε θα τα καταφέρει εύκολα. Γιατί είναι ρυθμοί που έρχονται από πίσω, από πάρα πολύ παλιά. Αυτό το εύρος της ελληνικής μουσικής και αυτό το ξέσπασμα, από τη γενιά του ΄30 με την ποίηση, τη γενιά της αντίστασης και του εμφυλίου, αυτό το έργο που δημιουργήθηκε, είναι κάτι το μοναδικό, παγκόσμια.
Και μάλιστα από το 2009 και μετά ασχοληθήκαμε πιο ώριμα και πιο επισταμένα με αυτό το μεγάλο έργο των δημιουργών. Γι αυτό και ξεκινήσαμε με ΕΠΙΤΑΦΙΟ – ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ που είναι οι πυλώνες αυτής της δημιουργίας. Γιατί ο Θεοδωράκης είναι η μεγάλη κολόνα της ελληνικής μουσικής, πάνω στην οποία πάτησαν όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί. Θεωρούμε πως αυτό το έργο για να το ερμηνεύσεις, πρέπει να το έχεις μελετήσει και να το γνωρίζεις καλά. Αλλιώς οι ερμηνείες γίνονται πιο ουδέτερες, χωρίς παλμό και δόνηση. Σε αυτό βοήθησε πολύ ο Τεό, που δούλεψε σαν μουσικός πολλά χρόνια με τον Μίκη.
Δυο θέματα πολιτικής φύσης. Το ένα είναι η συμπεριφορά των φίλων και εταίρων μας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ με τη Τουρκία, σύμμαχό μας στο ΝΑΤΟ. Άλλο θέμα το μεταναστευτικό.
Την απάντησή μου θα στην δώσω σε συνδυασμό με την μουσική και το έργο των μεγάλων δημιουργών που αναφέρθηκα προηγουμένως. Τα οράματα των γενεών από το 1821 και μετά, με τα οποία άλλωστε ασχολήθηκε και η έντεχνη μουσική δημιουργία έχουν κοινά αιτήματα που παραμένουν ακόμα αδικαίωτα. Ακόμα ζητάμε μια πατρίδα, που δε θα είναι έρμαιο των μεγάλων δυνάμεων, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Το ζήτημα αυτό είναι επίκαιρο όσο ποτέ. Αυτό που βλέπουμε, με το ξεπούλημα που έχει γίνει, η Ελλάδα πλέον είναι μια απέραντη αμερικανική βάση. Συνέχεια δίνουν κι άλλα κι άλλα. Και η κοροϊδία πάει σύννεφο. Συνεχίζουν να προσπαθούν να μας πείσουν ότι αυτά τα προβλήματα θα λυθούν απ’ αυτούς που τα δημιούργησαν, δηλαδή το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Δηλαδή αυτών που στηρίζουν τα οικονομικά συμφέροντα των τεράστιων οικονομικών ομίλων.
Πώς είναι δυνατόν να λυθούν τέτοια προβλήματα από αυτούς τους μηχανισμούς που ιστορικά γνωρίζουμε καλά το ρόλο τους; Ξέρουμε το ρόλο τους και στην Κύπρο και στα Ίμια και παντού, κάθε φορά. Πώς μπορεί να λυθεί το πρόβλημα; Όταν πουλάνε όπλα στην Ελλάδα, και συγχρόνως πουλάνε όπλα και στην Τουρκία; Θα πάρουμε τα Γαλλικά Rafale για παράδειγμα. Εντάξει, ποιος μας διαβεβαιώνει ότι αύριο, δεν θα δώσουν το ίδιο αεροσκάφος και στην Τουρκία; Ή ότι οι Γερμανοί δεν θα ανατρέψουν την όποια ισορροπία δυνάμεων με την προμήθεια υποβρυχίων και στους Τούρκους; Και φυσικά όλες αυτές τις δαπάνες τις πληρώνει ο Ελληνικός Λαός, οι εργαζόμενοι, και μαζί τους και ο τούρκικος λαός με τον οποίο δεν έχουμε να χωρίσουμε τίποτα.
Το μεταναστευτικό έχει σχέση 100% με τα προηγούμενα. Ποιοι διέλυσαν Ιράκ, Λιβύη, Αφγανιστάν, Συρία; Οι σύμμαχοί μας! Όταν ρίχνεις βόμβες και διαλύεις ένα κράτος, αυτός ο κόσμος τι θα κάνει; Που θα πάει; Όπως φεύγαμε κι εμείς από τη Σμύρνη στη Μικρασιατική καταστροφή κι ερχόμαστε εδώ, κυνηγημένοι, δαρμένοι, σφαγμένοι, καταληστευμένοι κλπ, άλλο τόσο και αυτοί οι άνθρωποι, βγήκαν μέσα από τους πολέμους και μάλιστα αντιμετωπίζονται με τόςο χυδαίο τρόπο. Δεν έχει λογική να ζουν όπως ζουν. Η χώρα γίνεται αποθήκη ψυχών γιατί συμφωνίες που έχουν υπογραφεί -όπως το Δουβλίνο ΙΙ-τους εμποδίζει να φύγουν και να πάνε εκεί που θέλουν, να πάνε στις χώρες για τις οποίες ξεκίνησαν να πάνε. Δε θέλουν να μείνουν όλοι στην Ελλάδα. Στη συντριπτική πλειοψηφία θέλουν να φύγουν. Δε θέλουν να ζουν σε μια σκηνή σε αυτές τις απαράδεκτες συνθήκες. Με τα παιδιά τους να πνίγονται. Και αυτό λοιπόν είναι θέμα γενικότερο αλλαγής των συνόρων που πραγματοποιείται και που εύχομαι, να μην αντιμετωπίσουμε και εμείς. Γιατί από πάντα, η Μεσόγειος και τα Βαλκάνια ήταν πυριτιδαποθήκη έτοιμη να εκραγεί. Από αυτή την περιοχή ξεκίνησαν άλλωστε όλοι οι Παγκόσμιοι πόλεμοι.
Θέλω να μου σχολιάσεις όλα αυτά τα σκάνδαλα που με τη μορφή τσουνάμι έχουν αρχίσει να αποκαλύπτονται στο χώρο του πολιτισμού.
Δυστυχώς το έργο του δημιουργού, με την προσωπικότητα του δεν έχει πάντα καλή σχέση και επομένως πρέπει να μάθουμε να το ξεχωρίζουμε. Καλώς ή κακώς κινούμαι στο χώρο και γνωρίζω πολλά πράγματα για ανθρώπους με αξιόλογο δημιουργικό έργο, που όμως είναι άθλιοι σε προσωπικό επίπεδο. Δεν είναι η σεξουαλική κακοποίηση μόνο, αλλά και η λεκτική βία, να βρίζει κάποιος, να πετάει αντικείμενα, να ασκεί με άλλα λόγια ψυχολογική και σωματική βία. Από την άλλη πλευρά, έχουμε τους νέους ανθρώπους που προσπαθούν να κυνηγήσουν το όνειρό τους και να αναδείξουν το ταλέντο τους. Όταν αυτοί οι νέοι συναντούν τέτοιες συμπεριφορές καταλαβαίνετε την απογοήτευση τους. Πολλοί από αυτούς δεν έχουν την δύναμη να αντισταθούν σε τέτοιες συμπεριφορές για διαφορετικούς λόγους και έτσι πέφτουν εύκολα θύματα. Θεωρώ πως όλα αυτά που βγαίνουν τώρα, πολλοί τα γνωρίζαμε. Και αν δεν τα γνωρίζαμε τα φανταζόμαστε. Όλοι ξέρουμε πόσο εύκολα μπορεί κάποιος ισχυρός, να εκμεταλλευτεί τη θέση του. Η λεκτική βία, η πίεση, η σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση υπάρχει σε όλους τους εργασιακούς χώρους και έχει σχέση κυρίως με τη φύση του κοινωνικού συστήματος που ζούμε. Θεωρώ, όμως, ότι όσοι βρίσκουν το σθένος να καταγγέλλουν αυτές τις συμπεριφορές, βοηθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό, να περιορίζονται αυτά τα φαινόμενα, αφού πολλοί θα σκεφτούν να τα επαναλάβουν μετά τον ντόρο που δίκαια γίνεται. Επομένως τάσσομαι ανεπιφύλακτα με αυτούς που τα καταγγέλλουν και -πολύ καλά κάνουν- ανεξάρτητα πότε έγιναν ή πότε το αποφασίζουν. Όμως να μη ξεχνάμε, επαναλαμβάνω, ότι η κύρια πηγή αυτών των συμπεριφορών είναι το ίδιο το άδικο κοινωνικό σύστημα που από τη φύση του, δημιουργεί εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους, ισχυρούς και ανίσχυρους. Γιατί επίσης βία και μάλιστα αισχρή, είναι να μην βρίσκεις δουλειά, να σου κόβουν το μισθό ή την σύνταξή σου, με το έτσι θέλω, να σε εξαθλιώνουν, να σου στερούν το όνειρο, ιδιαίτερα αν είσαι νέος. Έτσι γίνεσαι περισσότερο ευάλωτος ψυχολογικά, περισσότερο συμβιβασμένος, με ότι αυτό συνεπάγεται.
Σε ευχαριστώ για τη συνέντευξη αυτή. Ας κρατήσουμε μια έκπληξη για λίγο αργότερα!
Σύνταξη – Επιμέλεια: Γιάννης Αγγέλου
