Η ίδρυση της ΔΕΗ
Το «ιστορικό» ΦΕΚ, του Ν.1468 της 7ης Αυγούστου 1950
άρθρο 1: “Ιδρύεται Οργανισμός υπό την επωνυμίαν “Δημόσια Επιχείρισις Ηλεκτρισμού “, σκοπόν έχων …την κατασκευήν και εκμετάλλευσιν υδροηλεκτρικών και θερμοηλεκτρικών εργοστασίων καθ` άπασαν την χώραν, την εγκατάστασιν εθνικού δικτύου προς μεταφοράν της παραγομένης ηλεκτρικής ενεργείας και την διάθεσιν αυτής”.
άρθρο 3: Ειδικώς η Δημοσία Επιχείρησις Ηλεκτρισμού υποχρεούται όπως:
α) Διασφαλίση την οικονομικήν αυτάρκειαν αυτής.
β) Παρέχη την παραγόμενην ηλεκτρική ενέργειαν προς τους αγροτικούς και αστικούς πληθυσμούς εις την ευθυνοτέραν δυνατήν τιμήν, ενεργούσα βάσει υγιών εμπορικών αρχών, εντός των πλαισίων της γενικωτέρας οικονομικής πολιτικής της Χώρας.
γ) Αποφεύγη τας αδικαιολογήτους διακρίσεις κατά την παροχήν ηλεκτρικής ενεργείας μεταξύ των διαφόρων περιοχών της Χώρας και κατά τον καθορισμόν των τιμολογίων μεταξύ καταναλωτών της αυτής κατηγορίας.δ) Διαθέτη τα πραγματοποιούμενα έσοδα μετά την αφαίρεσιν κρατήσεων προς σχηματισμόν αποθεματικών, αποκλειστικώς προς τελειοποίησιν συμπλήρωσιν των εγκαταστάσεων, βελτίωσιν των όρων εξυπηρετήσεως του κοινού και μείωσιν της τιμής της ηλεκτρικής ενεργείας απαγορευομένης της διαθέσεως αυτών διά σκοπόν ξένον προς τους υπό του παρόντος καθοριζομένους σκοπούς αυτής”.
Και η ΔΕΗ τα κατάφερε να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί … ΑΗΣ Αλιβερίου …ΑΗΣ Πτολεμαΐδας, λιγνιτικοί ΑΗΣ σ΄όλη τη χώρα. Στη δεκαετία του 1970 οι απανωτές πετρελαϊκές κρίσεις έδωσαν νέα ώθηση στο λιγνίτη, νέα ορυχεία στη Δυτική Μακεδονία, νέοι ΑΗΣ. Ο λιγνίτης θωράκισε τη χώρα απέναντι στις απρόβλεπτες μεταβολές των τιμών των εισαγόμενων καυσίμων, απέναντι στα παιχνίδια των διεθνών κερδοσκόπων του κεφαλαίου, απέναντι στις αυξήσεις τιμών.
(και λίγη προϊστορία)
Ο ηλεκτρισμός εμφανίστηκε στην Ελλάδα το 1889 όταν η «Γενική Εταιρεία Εργοληψιών» κατασκευάζει στην οδό Αριστείδου, την πρώτη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Φωτίζει καταρχήν τα ανάκτορα και στη συνέχεια κάποια κομμάτια του σημερινού ιστορικού Κέντρου.
Δέκα χρόνια αργότερα κάνουν την εμφάνιση τους οι πολυεθνικές της εποχής και (η αμερικάνικη Thomson-Houston με τη συμμετοχή της εθνικής τράπεζας ιδρύει την ΕΗΠ -«Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρεία»)
Μέχρι το 1929 θα έχουν ηλεκτροδοτηθεί κάποιες πόλεις με πληθυσμό άνω των 5.000 κατοίκων -για λίγες ώρες και με αρκετές διακοπές (στην απογραφή του 1928 καταγράφονται 41 πόλεις με πληθυσμό 10.000 κατοίκων και άνω και το 1951 οκτώ με πληθυσμό μεγαλύτερο των 40.000)
Η «Γενική» που εξυπηρέτησε μόνο την πλούσια Αθήνα (Πανεπιστημίου – Σοφοκλέους – Αθηνάς – Ερμού) πουλήθηκε στην ΕΗΠ (εργοστάσιο στο Νέο Φάληρο 3MVA το 1903 και μόλις 43 το 1949), αρχικά δύο εταιρείες μία παραγωγής και μία διανομής, που αργότερα συγχωνεύτηκαν.
Η λεγόμενη και «power», υπήρξε μια μορφή ΣΔΙΤ -σύμπραξη δημοσίου, ελληνικών τραπεζών και Άγγλων επιχειρηματιών, αρχικά δύο εταιρείες, που συγχωνεύτηκαν στην Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών-Πειραιώς (ΗΕΑΠ). Τον έλεγχο και τη διοίκηση της ΗΕΑΠ (power) είχε η «Holding Company White Hall Group» του Λονδίνου.
Στις πιο απομακρυσμένες και αραιοκατοικημένες περιοχές, που ήταν οικονομικά ασύμφορο για τις μεγάλες εταιρείες να κατασκευάσουν μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας –μεταξύ αυτών σχεδόν σε όλα τα νησιά, την ηλεκτροδότηση αναλαμβάνουν ιδιώτες ή οι κοινότητες κατασκευάζοντας ενεργοβόρα μικρά «εργοστάσια» (το 1950 υπήρχαν κάπου 400…), με το λαό να πληρώνει το μάρμαρο –χείριστες υπηρεσίες και τιμές στα ύψη: από τότε το ρεύμα ήταν αγαθό πολυτελείας για τον φτωχόκοσμο και χαράς ευαγγέλια για τους πλούσιους και το κεφάλαιο.
Υπόθεση Λιγνίτης
Χάρη στο λιγνίτη η χώρα είχε για δεκαετίες απ’ τα πιο φθηνά τιμολόγια σε όλη την Ευρώπη. Χάρη στο λιγνίτη κατάφερε η ΔΕΗ να εξασφαλίσει φθηνή ηλεκτρική ενέργεια στα νησιά, να δώσει ενιαίο τιμολόγιο σε όλη τη χώρα, ανεξάρτητα απ’ τα τοπικά αυξημένα κόστη παραγωγής με πετρέλαιο. Κι ο απλός λαός από δίπλα όλα αυτά τα χρόνια, παρακολουθούσε το έργο των τεχνιτών της ΔΕΗ να φέρει το ρεύμα σε όλη την επικράτεια.
Οι εναερίτες με τα ειδικά πέδιλα, που ανέβαιναν παντού στις γειτονιές, ήταν το αγαπημένο θέαμα της πιτσιρικαρίας και τροφοδοτούσαν τα όνειρα όλων για μια καλύτερη ζωή, βασισμένη στα αγαθά του ηλεκτρισμού.
Και σιγά-σιγά απλώθηκε το δίκτυο παντού και χρειάστηκαν νέα δίκτυα υψηλής τάσης. Οι χαλύβδινοι πυλώνες ένωσαν τη Βόρεια με τη Νότια Ελλάδα κι ο κόσμος έβλεπε με δέος τους ανθρώπους-πουλιά της ΔΕΗ να αναρριχώνται με περισσή τόλμη στα 20-30 μέτρα πάνω απ’ το έδαφος …και βέβαια δεν έλειψαν ποτέ τα δυστυχήματα όλα αυτά τα χρόνια, δεν είναι λίγοι οι τεχνίτες της ΔΕΗ που κεραυνοβολήθηκαν απ’ το ηλεκτρικό ρεύμα, δεν είναι λίγοι αυτοί που άφησαν την τελευταία τους πνοή στα λιγνιτωρυχεία.
Η ιστορία του (εξ)ηλεκτρισμού στην Ελλάδα είναι γραμμένη με τον κόπο και το αίμα των τεχνιτών, των απλών ανθρώπων του λαού μας.
Αυτά τα δίκτυα υψηλής τάσης σήμερα είναι ο ΑΔΜΗΕ, που η κυβέρνηση έχει ήδη νομοθετήσει να ξεπουλήσει…
Δεν πρέπει να το επιτρέψουμε !! τα “σίδερα” και τα “καλώδια” είναι κομμάτι απ’ την ιστορία αυτού του τόπου, κομμάτι απ’ το μόχθο δυο γενιών του λαού μας για να φτάσει το ρεύμα παντού.
Οι επενδύσεις που χρειάζονται στην ενέργεια είναι μεγάλες, με μεγάλο χρόνο απόσβεσης και μικρά ποσοστά κέρδους, προκειμένου να παραμένει το κόστος της ενέργειας προσιτό στο λαό.
Η φύση των επενδύσεων αυτών δεν μπορεί να είναι αντικείμενο του κεφαλαιοκράτη, αφού παντού και πάντοτε έχει αποδειχθεί ότι οι ιδιώτες ενδιαφέρονται μόνο για το βραχυπρόθεσμο και μεγιστοποιημένο κέρδος.
Το ΚΚΕ ήδη από το 2000 (σαλαμοποίηση –δημιουργία αργότερα της «μικρής ΔΕΗ» κλπ) ήταν το μόνο κόμμα που έδωσε «μάχη εφ όλης της ύλης» βλ. Με ποια γραμμή πάλης; – Χάρισαν αμύθητη περιουσία των εργαζομένων Δ. Κουτσούμπας (2017): Για να λυθεί το πρόβλημα της Ενέργειας απαιτείται γραμμή σύγκρουσης με την ιδιοκτησία των μονοπωλίων, μέχρι και πρόσφατα (Φλεβάρης 2021) «απελευθέρωση» της ενέργειας: Προδιαγεγραμμένο έγκλημα σε βάρος του λαού.
Και όχι μόνο: σε μόνιμη βάση το ΚΚΕ ήταν μπροστάρης στην αποκάλυψη των αστικών προσαρμογών του τομέα τη ενέργειας -στα πλαίσια της ΕΕ, μέσα από «άσχετους» νόμους (αλλαγές χρήσης γης με προτεραιότητα στην περιβόητη «πράσινη ανάπτυξη» κλπ) χαρακτηριστική περίπτωση η πρόσφατη μεγάλη μάχη που δόθηκε ενάντια στο Ν|Σ του ΥπΠε&Εν «για τον εκσυγχρονισμό της πολεοδομικής και χωροταξικής νομοθεσίας», που μάλιστα στις 4-Δεκ-2020 ο Ριζοσπάστης το έκανε πρωτοσέλιδο.
Στην εποχή της απολιγνιτοποίησης
Η εποχή της απολιγνιτοποίησης ξεκίνησε πριν καλά-καλά η ΔΕΗ κλείσει τις λιγνιτικές της μονάδες.
Η περίοδος του lockdown εξαιτίας της COVID-19 συνοδεύτηκε µε ανατροπές στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής.
Η ΔΕΗ, προφανώς και για λόγους εξοικονόμησης δαπανών, σχεδόν έσβησε τις μονάδες της, αφού η παραγωγή κατρακύλησε κατά 87% σε σχέση µε πέρυσι και το μερίδιο της συρρικνώθηκε στο 3,46%. Αντίθετα, το φυσικό αέριο, σε ένα χρόνο, ανέβηκε κατά 29% και οι ΑΠΕ 30%.
Οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί (που δεν θεωρούνται ούτε ΑΠΕ, ούτε «πράσινοι») κατέλαβαν το 7,9%.
Η παραγωγή μονάδων φυσικού αερίου κάλυψε το 38,5% του φορτίου, η παραγωγή των ΑΠΕ το 29,62%, η έγχυση ενέργειας από εισαγωγές το 23,14%, η υδροηλεκτρική παραγωγή το 6,07% και η παραγωγή των λιγνιτικών μονάδων το 2,66%.
Σε ό,τι αφορά την παραγωγή των ΑΠΕ, η ανάλυση ανά τεχνολογία διαμορφώνεται ως εξής: αιολικά 49,82%, φωτοβολταϊκά 40%, ΜΥΗΣ 4,68%, βιοµάζα–βιοαέριο 3,68% και ΣΗΘΥΑ 1,81%.
Τα ηχηρά ονόματα, που κονταροχτυπιούνται στον ηλεκτρισμό, συγκρούονται και στο φυσικό αέριο με φόντο την αποκρατικοποίηση της ΔΕΠΑ Εμπορίας.
Το ξεκίνημα της εποχής μετα_ απολιγνιτοποίησης και τα νέα mega projects στις ΑΠΕ: σε ρυθμούς ενεργειακής μετάβασης κινείται η εγχώρια αγορά ηλεκτρισμού, µε το φυσικό αέριο να συναγωνίζεται τους πρωταγωνιστές –ΑΠΕ, στο μείγμα της παραγωγής.
Και όσο ο ανταγωνισμός φουντώνει, η ΔΕΗ να χάνει μήνα µε τον μήνα μερίδιο της κυρίαρχης θέσης της και οι ανεξάρτητες εταιρείες ανεβάζουν το πελατολόγιό τους, με την απόσταση στη «δημόσια» ΑΕ και τους «ιδιώτες ΑΕ» να παραμένει μεγάλη.
Παράλληλα χαρτοφυλάκια αλλάζουν χέρια, όλο και νέοι επιχειρηματικοί όμιλοι μπαίνουν στο παιχνίδι –προς το παρόν με τίτλους (μετοχές κλπ) και ετοιμάζονται για τη μάχη της λείας των έργων, με επικεφαλής την ολλανδική Reggeborgh (κατέχει ήδη το 14,17% της ΕΛΛΑΚΤΩΡ του Μπόμπολα) που ήδη έχει τη διοίκηση και τη διαχείριση του marketing, και μάλιστα με call-option για απόκτηση επιπλέον ποσοστού της τάξης του 12,5%, ενώ παίζει σκληρά και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, στο ίδιο γήπεδο.
Νέες μονάδες φυσικού αερίου
Η προαναφερόμενη εικόνα, και ιδίως η μεγάλη πτώση της λιγνιτικής παραγωγής, καταδεικνύει και τη σημασία που θα παίξουν στην εγχώρια αγορά οι νέες επενδύσεις που δρομολογούν οι μεγάλοι καθετοποιημένοι όμιλοι σε σταθμούς ηλεκτρισμού µε καύσιμο το φυσικό αέριο.
Σε πλήρη εξέλιξη είναι η κατασκευή από τη Mytilineos της νέας υπερσύγχρονης μονάδας φυσικού αερίου 826 MW στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας. Θα είναι σε θέση να λειτουργήσει στο τελευταίο 3µηνο του 2021.
Στο προσεχές διάστημα αναμένονται και οι επενδυτικές αποφάσεις της ΓΕΚ Τέρνα για τη μονάδα ισχύος 660 MW στη ΒΙΠΕ Κομοτηνής, όπως και της Elpedison (826 ΜW) στη Θεσσαλονίκη.
Σε αντίστοιχη απόφαση οδηγείται και ο όμιλος Κοπελούζου, µε μονάδα φυσικού αερίου ισχύος 660 MW στην Αλεξανδρούπολη.
Οι επενδυτές βλέπουν τις ευκαιρίες που ξανοίγονται λόγω του κλεισίματος των λιγνιτικών σταθμών ως το 2023, αλλά κυρίως και το γεγονός ότι µε το target model θα είναι σε θέση να πωλούν την ενέργειά τους και στα γειτονικά κράτη.
Τα ίδια ηχηρά ονόματα που κονταροχτυπιούνται στον ηλεκτρισμό έχουν βρει πεδίο και στην αγορά του φυσικού αερίου. Η αποκρατικοποίηση της ΔΕΠΑ Εµπορίας μπήκε στην τελική ευθεία και η μάχη για τη διεκδίκηση του τελευταίου κρατικού ενεργειακού μονοπωλίου ξεκινά…
Όσον αφορά τους «BIG-5» της ντόπιας αγοράς (ΓΕΚ|ΤΕΡΝΑ-ΕΛΛΑΚΤΩΡ-JP|ΑΒΑΞ (δείτε και εδώ)-Μυτιληναίος & Intrakat), αφού μοιράσουν την πίτα ΣΔΙΤ για τον οδικό άξονα της ΝΑ Πελοποννήσου (Καλαμάτα – Ριζόμυλος – Πύλος – Μεθώνη), ετοιμάζονται να πέσουν με τα μούτρα στη νέα λεία.
Η μάχη της μέσης τάσης
Σε πεδίο μάχης, έχει μετατραπεί η τομέας με οξύ ανταγωνισμό ανάμεσα στους προμηθευτές.
Οι «παίκτες» έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα διεκδίκησης πελατολογίου και είναι ενδεικτικό ότι πια οι ανεξάρτητοι προμηθευτές έχουν συγκεντρωτικά υψηλότερο µμερίδιο συμμετοχής σε σχέση µε τη «δημόσια» επιχείρηση.
Πιο συγκεκριμένα, το μερίδιο της ΔΕΗ περιορίζεται στο 30%, ενώ το υπόλοιπο 70% διαμοιράζεται ανάμεσα στους εναλλακτικούς παρόχους, οι οποίοι έχουν αυξήσει σημαντικά τα ποσοστά τους, τόσο συνολικά όσο τους δυο τελευταίους μήνες.
Η μέση τάση είναι τελικά η αγορά όπου έχει μεταφερθεί ο σκληρός ανταγωνισμός που προκαλείται από τη θεαματική μείωση του κόστους του ρεύματος στη χονδρεμπορική αγορά και, συνεπώς, τα αυξημένα περιθώρια κέρδους που έχουν οι προμηθευτές.
Παρά τα ειδικά εκπτωτικά πακέτα προς τους οικιακούς και επαγγελματικούς καταναλωτές από την έναρξη της υγειονομικής κρίσης –που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα–, ο ανταγωνισμός σε αυτές τις κατηγορίες δεν έχει «φουντώσει».
Η ΔΕΗ χάνει μερίδια αλλά µε αργούς ρυθμούς, καθώς τα νοικοκυριά µε δυσκολία εγκαταλείπουν τη δημόσια εταιρεία.
Η μάχη για τη ΔΕΠΑ
Η αγορά ρεύματος, όμως, δεν είναι το µόνο πεδίο όπου οι big παίκτες διασταυρώνουν τα ξίφη τους, αλλά και κάνουν συμφωνίες.
Το φυσικό αέριο, με «μητέρα των µαχών» την αποκρατικοποίηση της «ΔΕΠΑ Εµπορίας» (το τελευταίο «κρατικό» μονοπώλιο), µε assets που όποιος τα αποκτήσει θα του δώσουν την πρωτιά στην αγορά του φυσικού αερίου.
Επίσης για πρώτη φορά οι –big 6, ενεργειακοί παίκτες (Mytilineos, ΓΕΚ-Τέρνα, Κ|Ξ ΕΛΠΕ- Edison, που ήδη δραστηριοποιούνται µέσω της Elpedison στην αγορά ρεύματος και φυσικού αερίου, το σχήμα Motor Oil – ΔΕΗ και ο όμιλος Κοπελούζου) θα κονταροχτυπηθούν για τη διεκδίκηση «δημόσιας επιχείρησης» έχοντας προκριθεί στη 2η φάση του διαγωνισμού του ΤΑΙΠΕΔ.
Εκτός της Mytilineos, η οποία ήδη έχει ηγετικό μερίδιο 45% στις εισαγωγές αερίου, έναντι 30% της ΔΕΠΑ (στοιχεία Μαρτίου), και 49% στο LNG, οι υπόλοιποι ελληνικοί ενεργειακοί όμιλοι αποσκοπούν στους τζίρους χονδρεμπορίου της (πρώην) δημόσιας επιχείρησης μια και η επόμενη 10ετία θα είναι του φυσικού αερίου, στη μετάβαση προς τις «καθαρότερες» μορφές ενέργειας.
Επίσης οι Έλληνες «παίκτες» θέλουν να δυναμώσουν και τις θέσεις τους στη λιανική αγορά φυσικού αερίου.
Το χαρτοφυλάκιο των 350.000 καταναλωτών της «Φυσικό Αέριο Ελληνική Εταιρεία Ενέργειας», θυγατρικής της ΔΕΠΑ Εμπορίας, θα στείλει τον νέο ιδιοκτήτη στην κορυφή της σχετικής αγοράς.
Με πωλήσεις της τάξης των 950 εκατ. ευρώ, συγκεντρώνει το επενδυτικό ενδιαφέρον, ασχέτως µε το αν στελέχη των διεκδικητών κρατούν τον πήχη -τεχνητά χαμηλά.
Η απολιγνιτοποίηση θα δώσει χώρο στην ηλεκτροπαραγωγή µε καύσιμο το φυσικό αέριο, ενώ οι νέοι αγωγοί TAP και IGB, το FSRU Αλεξανδρούπολης και η (υπόγεια) Αποθήκη Φυσικού Αερίου της Ν. Καβάλας θα προσφέρουν εναλλακτικές πηγές µε ανταγωνιστικό κόστος καύσιμο.
Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι στη ΔΕΠΑ Εμπορίας έχουν μεταφερθεί τα δικαιώματα στον IGB αλλά και το μερίδιο στο FSRU, οπότε ο νέος ιδιοκτήτης θα έχει απευθείας πρόσβαση στις νέες προμήθειες.
Επιπλέον, οι συμβάσεις της ΔΕΠΑ µε την Gazprom και τη Sonatrach αποτελούν ισχυρό κίνητρο προσέλκυσης επενδυτικών κεφαλαίων.
Πέρα, όμως, από τους Έλληνες παίκτες που θα δώσουν τη μητέρα… των µαχών, αντίστοιχες θέσεις παίρνουν και οι δύο ξένοι διεκδικητές που πέρασαν στη δεύτερη φάση του διαγωνισμού του ΤΑΙΠΕΔ.
🔹
Η Shell, η οποία
είχε πριν από τη
διάσπαση της ΔΕΠΑ τα μειοψηφικά πακέτα μετοχών και το management
στις θυγατρικές της ΕΠΑ και
ΕΔΑ Αττικής και γνωρίζει πολύ καλά τα δυνατά και αδύνατα σημεία
της δημόσιας
επιχείρησης αερίου.
🔹
Η MET Group,
µε έδρα την Ελβετία και ισχυρή παρουσία σε αγορές λιανικής της
Ευρώπης, και
συγκεκριμένα στην Ιταλία, την Κροατία, τη Ρουμανία, την
Ουγγαρία, τη Σλοβακία
και την Ισπανία.
(συνεχίζεται)
Επιμέλεια Γιάννης Παπαγιάννης
