Σαν Σήμερα 2 Σεπτέμβρη – Γεγονότα σημαντικά και πρόσωπα που σημάδεψαν το χρόνο

Σαν Σήμερα 2/9

44 π.Χ.

Η Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου ανακηρύσσει το γιο της Πτολεμαίο ΙΕ΄ Καισαρίωνα συμβασιλέα της Αιγύπτου.

Κλεοπάτρα
Απεικόνιση της Κλεοπάτρας σε πάπυρο

44 π.Χ.

Ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρων εξαπολύει τον πρώτο του Φιλιππικό λόγο εναντίον του Μάρκου Αντώνιου.

Μάρκος Τύλλιος Κικέρων
Προτομή του Μάρκου Τύλλιου Κικέρωνα

31 π.Χ.

Στη Ναυμαχία του Ακτίου, συγκρούονται ο Οκταβιανός και η συμμαχία Μάρκου Αντωνίου και Κλεοπάτρας. Ο Οκταβιανός αναδεικνύεται νικητής και λίγο αργότερα αναλαμβάνει αυτοκράτορας της Ρώμης.

406

Γεννιέται ο Αττίλας, βασιλιάς των Ούννων. Ήταν ηγέτης της αυτοκρατορίας των Ούννων, μίας φυλετικής συνομοσπονδίας αποτελούμενης, μεταξύ άλλων, από Ούννους, Οστρογότθους και Αλανούς, στο έδαφος της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης.

Αττίλας
Απεικόνιση του Αττίλα

905

Γεννιέται ο Κωνσταντίνος Ζ’ ο Πορφυρογέννητος, αυτοκράτορας του Βυζαντίου.

1649

Οι δυνάμεις του Πάπα Ιννοκέντιου Ι΄ καταστρέφουν ολοσχερώς την ιταλική πόλη Κάστρο.

Πάπας Ιννοκέντιος Ι΄
Πάπας Ιννοκέντιος Ι΄

1652

Πεθαίνει ο Ισπανός ζωγράφος και χαράκτης της μπαρόκ περιόδου Χοσέ δε Ριμπέρα (José de Ribera y Cucó), γνωστός και ως Τζουζέπε Ριμπέρα ή με το ιταλικό προσωνύμιο Lo Spagnoletto (ο μικρός Ισπανός).

Τζουζέπε Ριμπέρα
Τζουζέπε Ριμπέρα, έργο του Τζιουζέπε Μακφέρσον

Παρά την ισπανική του καταγωγή, έζησε κατά το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του στην Ιταλία.

Τζουζέπε Ριμπέρα
Τζουζέπε Ριμπέρα – Αρχιμήδης (ή Δημόκριτος), 1630
Τζουζέπε Ριμπέρα
Τζουζέπε Ριμπέρα – Αφροδίτη και Άδωνις, 1637
Τζουζέπε Ριμπέρα
Τζουζέπε Ριμπέρα – Η άρνηση του Αγίου Πέτρου, 1616

1666

Ξεσπάει η μεγάλη πυρκαγιά του Λονδίνου που θα διαρκέσει τρεις ημέρες και θα καταστρέφει 10.000 κτίρια, μεταξύ των οποίων και τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Παύλου.

Η μεγάλη πυρκαγιά του Λονδίνου
Η μεγάλη πυρκαγιά του Λονδίνου, ελαιογραφία ανωνύμου του 1670

1752

Η Μεγάλη Βρετανία υιοθετεί το γρηγοριανό ημερολόγιο, σχεδόν δύο αιώνες αργότερα απ’ ότι οι περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης.

1807

Το Βασιλικό Ναυτικό βομβαρδίζει την Κοπεγχάγη με εμπρηστικές βόμβες και ρουκέτες φωσφόρου για να εμποδίσει τη Δανία να παραδώσει το στόλο της στον Ναπολέοντα.

1822

Έπειτα από συμφωνία με τον Κεσέρ Αχμέτ πασά, οι Σουλιώτες εγκαταλείπουν τον τόπο τους από το λιμάνι της Σπλάντζας, για να εγκατασταθούν πρόσφυγες στα Επτάνησα.

Από εκεί, παρά την απαγόρευση των αγγλικών αρχών, θα διαφύγουν αργότερα στα διάφορα μέτωπα της νοτίου Ελλάδος, για να πολεμήσουν υπό την αρχηγία δικών τους ή άλλων οπλαρχηγών.

1843

H πτωχευμένη Ελλάδα αναγκάζεται να υπογράψει το «μνημόνιο», που συντάσσουν οι τρεις πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων για τα οικονομικά του κράτους. Την επόμενη ημέρα θα ξεσπάσει η Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου.

1872

Πραγματοποιείται στη Χάγη το 5ο Συνέδριο της Α’ Διεθνούς (2-7/9/1872), που χαρακτηρίστηκε από τη σφοδρή σύγκρουση σοσιαλιστών (Κ. Μαρξ) και αναρχικών (Μ. Μπακούνιν) και το οποίο έληξε με νίκη των σοσιαλιστών και την αποβολή του Μπακούνιν από τη Διεθνή.

Ο Κ. Μάρξ μιλάει στο Συνέδριο
Ο Κ. Μάρξ μιλάει στο Συνέδριο

Ως συνέπεια, οι αναρχικοί ανακήρυξαν το συνέδριο άκυρο και προχώρησαν στη σύγκληση χωριστού συνεδρίου λίγες μέρες αργότερα στο Σεν Ιμιέρ.

1877

Πεθαίνει ο μπουρλοτιέρης της Επανάστασης του 1821 Κωνσταντίνος Κανάρης, κατόπιν ναύαρχος και πέντε φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας.

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης σε προχωρημένη ηλικία
Ο Κωνσταντίνος Κανάρης σε προχωρημένη ηλικία

1877

Γεννιέται ο Φρέντερικ Σόντυ (Frederick Soddy), Άγγλος ραδιοχημικός που προσδιόρισε, μαζί με τον Έρνεστ Ράδερφορντ, ότι η ραδιενέργεια οφείλεται στη µεταστοιχείωση χημικών στοιχείων.

Απέδειξε επίσης την ύπαρξη των ισοτόπων ορισμένων ραδιενεργών στοιχείων.

Επιστήμες - Χημεία - Φρέντερικ Σόντυ
Ο Φρέντερικ Σόντυ

1894

Γεννιέται ο Αυστριακός συγγραφέας και δημοσιογράφος, εβραϊκής καταγωγής, Γιόζεφ Ροτ (Joseph Roth).

Γιόζεφ Ροτ
Ο Γιόζεφ Ροτ το 1926

Ήταν περισσότερο γνωστός για το μυθιστόρημά του, «Το εμβατήριο Ραντέτσκυ». Έζησε και έγραψε την περίοδο του Μεσοπολέμου, και τα μυθιστορήματά του αντικατοπτρίζουν όλες τις πτυχές της ζωής σε εκείνη την ταραγμένη εποχή.

1901

Γεννιέται ο μεγάλος υπερρεαλιστής ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος.

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος

Το 1909 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές έφυγε για την Ευρώπη. Το 1925 θα βρεθεί στο Παρίσι για να σπουδάσει ψυχαναλυτής.

Ανδρέας Εμπειρίκος
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος

Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1931 και το ’35 δίνει την πρώτη του διάλεξη για τον υπερρεαλισμό, γεγονός ιδιαίτερα προκλητικό για εκείνη την εποχή. Την ίδια χρονιά θα εκδώσει την ποιητική του συλλογή «Υψικάμινος». Το 1945 θα έρθει η «Ενδοχώρα», ποιήματα γραμμένα ανάμεσα στα 1934 και 1937. Μετά το θάνατό του, το 1980 θα εκδοθεί η «Οκτάνα», συλλογή πεζόμορφων ποιημάτων γραμμένα από το 1941 έως το 1965. Στα πεζογραφήματά του ανήκει ο «Μέγας Ανατολικός».

1910

Πεθαίνει ο Γάλλος ζωγράφος του Μεταϊμπρεσιονισμού Ανρί Ρουσσώ (Henri Rousseau).

Ανρί Ρουσσώ
Αυτοπροσωπογραφία του Ανρί Ρουσσώ

Ήταν αυτοδίδακτος και γνωστός ως «Le Douanier» (Ο Τελώνης) λόγω του επαγγέλματός του.

Ανρί Ρουσσώ
Ανρί Ρουσσώ – Ο πόλεμος, 1894

1913

Γεννιέται ο Σκωτσέζος προπονητής και ποδοσφαιριστής Γουίλιαμ «Μπιλ» Σάνκλι (William Shankly). Το όνομά του είναι συνυφασμένο με την ιστορία της Λίβερπουλ που την ανέλαβε από την δεύτερη κατηγορία και την μετέτρεψε σε μία από τις κορυφαίες ομάδες της Ευρώπης.

Αθλητισμός - Ποδόσφαιρο - Ο Γουίλιαμ «Μπιλ» Σάνκλι
Ο Γουίλιαμ «Μπιλ» Σάνκλι

1918

Η Πανρωσική Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή κηρύσσει τη Σοβιετική Δημοκρατία ενιαίο πολεμικό στρατόπεδο. Συγκροτείται Επαναστατικό Πολεμικό Συμβούλιο της Δημοκρατίας.

Ιππικό του Κόκκινου Στρατού
Ιππικό του Κόκκινου Στρατού

1920

Με τη νίκη της επανάστασης στην περιοχή ιδρύεται η Λαϊκή Σοβιετική Δημοκρατία της Μπουχάρας (που αργότερα ενσωματώθηκε κυρίως στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν).

Η σημαία της Λαϊκής Σοβιετικής Δημοκρατίας της Μπουχάρας
Η σημαία της Λαϊκής Σοβιετικής Δημοκρατίας της Μπουχάρας

1937

Πεθαίνει ο Έλληνας γλύπτης, ζωγράφος και καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Θωμάς Θωμόπουλος.

Ο Θωμάς Θωμόπουλος
Ο Θωμάς Θωμόπουλος

Το 1923, ο Θωμάς Θωμόπουλος, αντέγραψε σε γύψο πολλά έργα του Χαλεπά και τα παρουσίασε στην Ακαδημία Αθηνών το 1925, με αποτέλεσμα να βραβευθεί ο Χαλεπάς το 1927 με το Αριστείο των Τεχνών.

Θωμάς Θωμόπουλος
Θωμάς Θωμόπουλος – Διονύσιος Σολωμός, Εθνικός Κήπος, Αθήνα
Θωμάς Θωμόπουλος
Θωμάς Θωμόπουλος – Περασμένα μεγαλεία

1944

Σχηματίζεται κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου.

Σε αυτή, το ΕΑΜ και η ΠΕΕΑ εκπροσωπούνται με 6 υπουργούς (τους Α. Σβώλο – Οικονομικών, Γ. Ζέβγο – Γεωργίας, Μ. Πορφυρογένη – Εργασίας, Ν. Ασκούτση – Δημοσίων Έργων και Η. Τσιριμώκο – Εθνικής Οικονομίας) και 1 υφυπουργό (τον Α. Αγγελόπουλο – Οικονομικών).

Τα μέλη της Κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας»
Τα μέλη της Κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας»

Η Κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» ήταν προϊόν της Συμφωνίας του Λιβάνου (Μάης 1944) και αντικατόπτριζε το πρόβλημα στρατηγικής του ΚΚΕ την περίοδο της Κατοχής και της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης.

Ως αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής, δεν αξιοποιήθηκε το γεγονός ότι ο λαός ήταν ένοπλος, ενώ είχαν διαμορφωθεί φύτρα εξουσίας (λαϊκή αυτοδιοίκηση, δικαιοσύνη, παιδεία, κ.α.), που θα μπορούσαν αν εξελιχθούν σε πυρήνες της επαναστατικής δράσης για την καθολική σύγκρουση, με στόχο την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας.

1944

Οι δυνάμεις κατοχής και οι ντόπιοι ταγματασφαλίτες συνεργάτες τους δολοφονούν 149 κατοίκους του Χορτιάτη Θεσσαλονίκης (Ολοκαύτωμα Χορτιάτη).

Το μνημείο του ολοκαυτώματος του Χορτιάτη
Το μνημείο του ολοκαυτώματος του Χορτιάτη

1945

Το Βιετνάμ ανακηρύσσεται Λαοκρατική Δημοκρατία, με πρώτο Πρόεδρο τον κομμουνιστή ηγέτη Χο Τσι Μινχ.

Ο Χο Τσι Μίνχ ανακηρύσσει τη Λαοκρατική Δημοκρατία του Βιετνάμ
Ο Χο Τσι Μίνχ ανακηρύσσει τη Λαοκρατική Δημοκρατία του Βιετνάμ

1945

Υπογράφεται πάνω στο αμερικανικό θωρηκτό «Μισούρι», που ναυλοχούσε στον κόλπο του Τόκιο, η πράξη για την άνευ όρων συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας.

Με την υπογραφή της πράξης αυτής ολοκληρώθηκαν οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Άπω Ανατολή και στη λεκάνη του Ειρηνικού Ωκεανού σηματοδοτώντας τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Η υπογραφή της Συνθήκης
Η υπογραφή της Συνθήκης

1966

Ο Χρήστος Παπανικολάου κατακτά το αργυρό μετάλλιο στο επί κοντώ στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου της Βουδαπέστης με 5,05 μ. πίσω από τον Ανατολικογερμανό Βόλφγκανγκ Νορντβινγκ (5,10 μ.), μεγάλο αντίπαλό του σε όλες τις μεταξύ τους αναμετρήσεις.

1969

Πεθαίνει ο Χο Τσι Μινχ (ψευδώνυμο του Νγκουέν Τατ Τχαν). Επιφανής προσωπικότητα του Βιετναμέζικου και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.

Ο Χο Τσι Μίνχ
Ο Χο Τσι Μίνχ το 1946

Φοίτησε στο Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των Εργαζομένων της Ανατολής της ΕΣΣΔ (όπου είχε φοιτήσει, μεταξύ άλλων και ο Νίκος Ζαχαριάδης), υπήρξε αντιπρόσωπος στο 5ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς το 1924, ενώ διετέλεσε για χρόνια Α’ Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος του Βιετνάμ.

Ο Χο Τσι Μινχ ηγήθηκε του κινήματος κατά της Γαλλικής αποικιοκρατίας και της Ιαπωνικής κατοχής. Μετά τη νίκη της επανάστασης, τον Αύγουστο του 1945, εκλέχτηκε πρωθυπουργός και στη συνέχεια πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας του Βιετνάμ. Υπό την καθοδήγησή του, ο λαός του Βιετνάμ διεξήγαγε το σκληρό αγώνα κατά της ιμπεριαλιστικής επέμβασης των ΗΠΑ και κατήγαγε περιφανή νίκη.

1973

Πεθαίνει ο Άγγλος φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής και ακαδημαϊκός συγγραφέας Τζον Ρ. Ρ. Τόλκιν (John Ronald Reuel Tolkien).

Σήμερα είναι ιδιαίτερα γνωστός ως ο συγγραφέας των έργων φανταστικής λογοτεχνίας, «Χόμπιτ» και «Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» (τρεις τόμοι).

Ο Τζον Ρ.Ρ. Τόλκιν κατά την διάρκεια του Α' παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέμου
Ο Τζον Ρ.Ρ. Τόλκιν κατά την διάρκεια του Α’ παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέμου

1984

Πεθαίνει ο κομμουνιστής ηθοποιός Μάνος Κατράκης.

Ο Μάνος Κατράκης
Ο Μάνος Κατράκης

Από την πρώτη του κιόλας εμφάνιση στο θέατρο το 1928, φανέρωσε το υποκριτικό του ταλέντο και ανέβηκε γρήγορα την κλίμακα της θεατρικής ιεραρχίας, για να καταλάβει μια δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στους κορυφαίους ηθοποιούς μας.

Ο Μάνος Κατράκης
Μάνος Κατράκης – Από τα χρόνια της εξορίας του

Περισσότερα από 50 χρόνια συνεχούς προσφοράς στο θέατρο, με στόχους υψηλούς, με ερμηνείες συγκλονιστικές, με βραβεία και κριτικούς επαίνους.

Ο Μάνος Κατράκης
Φωτογραφικό πορτραίτο του Ο Μάνου Κατράκη

Με το μεγαλόπρεπο ανάστημά του και τη βαριά κρυστάλλινη φωνή του απέδειξε τις υποκριτικές του ικανότητες κυρίως σε ρόλους τραγικούς, όπως στον «Προμηθέα Δεσμώτη» που παρουσίασε τελευταία φορά το 1976.

Μάνος Κατράκης
Ο Μάνος Κατράκης με τον Θ. Αγγελόπουλο στα γυρίσματα της ταινίας «Ταξίδι στα Κύθηρα»

Πρωταγωνίστησε σε πολύ σημαντικούς ρόλους σπουδαίων έργων του παγκόσμιου ρεπερτορίου και σημάδεψε με το παίξιμό του μερικά από τα αρχαία κλασικά δράματα («Ιούλιος Καίσαρας», «Εμπορος της Βενετίας», «Οθέλλος», «Πέερ Γκυντ», «Δον Κιχώτης», «Βασιλεύς Ληρ», «Αντιγόνη», «Μήδεια», «Οιδίπους Τύραννος», «Προμηθέας Δεσμώτης», «Πέρσαι»). Επίσης πρωταγωνίστησε στα περισσότερα από τα φιλμ του παλιού, καλού ελληνικού κινηματογράφου.

Μάνος Κατράκης
Ο Μ. Κατράκης με την Λίντα Αλμα

Πιστεύοντας πως η τέχνη δεν υπάρχει από προσωπική ανάγκη για έκφραση, αλλά είναι ένα σπουδαίο κοινωνικό λειτούργημα, που εξυπηρετεί την ανάπτυξη της κοινωνίας μας, έστρεψε την τέχνη του και τον εαυτό του στην εξυπηρέτηση υψηλών στόχων, σκοπών και προοπτικών.

Στα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής και στα τραγικά χρόνια του εμφυλίου, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της Αντίστασης. Απολύεται από το Εθνικό για τις ιδέες του, συλλαμβάνεται, του ζητούν να υπογράψει δήλωση, αρνείται και εξορίζεται στην Ικαρία, τη Μακρόνησο και τον Αϊ – Στράτη, μέχρι το 1952. Αλλά και αργότερα, ήταν πάντα από τους πρώτους, σε όλους τους λαϊκούς αγώνες και πάντα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, μέχρι το θάνατό του. Σε εποχές γενικού ξεπουλήματος ο Μάνος Κατράκης , είτε με το λόγο του «Προμηθέα», είτε με τη συμμετοχή του στην Αντίσταση, στο συνδικαλιστικό κίνημα, στις διεκδικήσεις του ΚΚΕ, τίποτε άλλο δεν επιζητούσε από το να υπηρετήσει τον άνθρωπο.

Αλλά και αργότερα, ήταν πάντα από τους πρώτους, σε όλους τους λαϊκούς αγώνες και πάντα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, μέχρι το θάνατό του. Σε εποχές γενικού ξεπουλήματος ο Μάνος Κατράκης, είτε με το λόγο του «Προμηθέα», είτε με τη συμμετοχή του στην Αντίσταση, στο συνδικαλιστικό κίνημα, στις διεκδικήσεις του ΚΚΕ, τίποτε άλλο δεν επιζητούσε από το να υπηρετήσει τον άνθρωπο.

«Η ζωή άρχισε από τότε που μπήκα στο Κόμμα μου», είχε πει ο ίδιος. «Διάλεξα να είμαι κομμουνιστής. Αισθάνομαι υπερηφάνεια για το κόμμα, για τις εκατοντάδες χιλιάδες τους συντρόφους, που αποτελούν τον κορμό του μεγάλου δέντρου του μέλλοντος. Από αυτό αντλούμε όλη τη δύναμη για την τελική δικαίωση των αγώνων και θυσιών του λαού μας. Από τη ζωοδότρα πηγή αυτού του λαού παίρνουμε εμείς οι καλλιτέχνες το υλικό, που το κάνουμε λόγο, εικόνα, ποίηση, μουσική, θέατρο και ό,τι άλλο βοηθά στην καλυτέρευση του νου και της ψυχής».

1992

Σεισμός μεγέθους 7,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ χτυπά τη δυτική ακτή της Νικαράγουας. Ο σεισμός προκάλεσε τσουνάμι με ακόμα περισσότερες ζημιές και απώλειες, σκοτώνοντας τουλάχιστον 116 άτομα.

1998

Από συντριβή αεροσκάφους McDonnell Douglas MD-11 της ελβετικής εταιρείας «Swiss Air» στον Ατλαντικό Ωκεανό κοντά στο Πέγκις Κόουβ σκοτώνονται και οι 229 επιβαίνοντες.

1998

Οι πιλότοι της Air Canada κάνουν την πρώτη τους απεργία στην ιστορία της εταιρείας.

2001

Πεθαίνει ο Νοτιοαφρικανός καρδιοχειρούργος Κρίστιαν Ν. Μπάρναρντ (Christiaan Neethling Barnard), ο οποίος πραγματοποίησε την πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Κρίστιαν Ν. Μπάρναρντ
Ο Κρίστιαν Ν. Μπάρναρντ το 1968

Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους καρδιοχειρουργούς όλων των εποχών, ο άνθρωπος που έκανε πραγματικότητα το 1967 τις μεταμοσχεύσεις καρδιάς.

Τα φώτα της δημοσιότητας στο Νοτιοαφρικανό καρδιοχειρουργό έπεσαν για πρώτη φορά στις 3 Δεκέμβρη του 1967. Ημερομηνία κατά την οποία έγραψε σελίδα στην ιστορία της Ιατρικής όταν κατάφερε να μεταμοσχεύσει την καρδιά μίας 18χρονης σε 53χρονο ασθενή στο νοσοκομείο «Groote Schuur» του Κέιπ Τάουν. Μιλώντας έκτοτε σε εκατοντάδες ΜΜΕ, ο Μπάρναρντ σχολίαζε το επίτευγμά του λέγοντας: «Η καρδιά είναι ένα από τα πιο εύκολα όργανα για μεταμόσχευση… Το εγχείρημά μου δε θα πρέπει να θεωρείται επιστημονικό, αλλά τεχνικό επίτευγμα. Έρχεται καιρός που θα καταγραφούν ανώτερα επιστημονικά επιτεύγματα»…

Ο Δρ. Μπάρναρντ γεννήθηκε το Νοέμβρη του 1922 και ήταν γόνος φτωχής οικογένειας καλβινιστών στη φτωχή κωμόπολη Μπούφορντ Γουέστ. Μεταξύ των προσωπικοτήτων που εξέφρασαν τη θλίψη τους για το χαμό του διάσημου καρδιοχειρουργού ήταν και ο πρώην Πρόεδρος της Ν. Αφρικής Νέλσον Μαντέλα, ο οποίος έκανε μνεία στη θαρραλέα στάση του κατά τη διάρκεια του ρατσιστικού καθεστώτος «Απαρτχάιντ».

2021

«Φεύγει» από τη ζωή ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, σε ηλικία 96 ετών, αφήνοντας πίσω του ολοζώντανη και πάντα επίκαιρη παρακαταθήκη το πλούσιο, απέραντο και σπουδαίο πολιτιστικό έργο του.

Πολιτισμός - Μουσική - Μίκης Θεοδωράκης
Ο Μίκης Θεοδωράκης διευθύνει την ορχήστρα

Ο Μίκης Θεοδωράκης  γεννήθηκε στη Χίο στις 29 Ιούλη 1925. Εκεί είχαν εγκατασταθεί οι γονείς του μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Η καταγωγή του πατέρα του ήταν από την Κρήτη και της μητέρας του από τη Μικρά Ασία. 

Στα παιδικά του χρόνια γνώρισε πολλές μετακινήσεις λόγω της δουλειάς του πατέρα του. Χίος, Μυτιλήνη, Σύρος, Αθήνα, Γιάννενα, Κεφαλλονιά, Πάτρα, Πύργος, Τρίπολη μέχρι το 1943 και στη συνέχεια Αθήνα. Απάγκιο και απασχόληση για τον Μίκη Θεοδωράκη γίνεται η μουσική. Το 1943 ερχόμενος στην Αθήνα περνά την πόρτα του Ωδείου Αθηνών. 

Πολιτισμός - Μουσική - Μίκης Θεοδωράκης
Ο Μίκης Θεοδωράκης σε συναυλία μετά την πτώση της χούντας

Το έργο του αντηχεί όλη τη μεγάλη πορεία και τις περιπέτειες του λαϊκού κινήματος του 20ού αιώνα. Ήταν και αυτός μέλος της γενιάς που ανδρώθηκε στην Αντίσταση, που πάλεψε για να έρθουν καλύτερες μέρες στον τόπο μας και γι’ αυτή του την απόφαση διώχτηκε, φυλακίστηκε, εξορίστηκε, συνέχισε να παλεύει και να δημιουργεί.

Πολιτισμός - Μουσική - Μίκης Θεοδωράκης
Ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Μάνο Λοΐζο και τη Μαρία Φαραντούρη

Στα χρόνια της Κατοχής παλεύει οργανωμένα μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Παίρνει μέρος στις μάχες του Δεκέμβρη του ’44 μέσα από τις γραμμές του 1ου Λόχου του 1ου Τάγματος του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, που είχε τη βάση του στην Ανω Νέα Σμύρνη. Τον Ιούλιο του 1947 συλλαμβάνεται και εξορίζεται στην Ικαρία. Τον χειμώνα του 1949 εξορίζεται στη Μακρόνησο και βασανίζεται φριχτά. 

Μετά τη Μακρόνησο εγκαθίσταται σε ένα χωριό στην Κρήτη και στη συνέχεια, με σκληρές θυσίες των γονιών του, μεταβαίνει στην Αθήνα.

Πολιτισμός - Μουσική - Μίκης Θεοδωράκης
Ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Γιάννη Ρίτσο και τον Οδυσσέα Ελύτη

Το 1950 αποφοιτά από το Ωδείο με δίπλωμα στην αρμονία, αντίστιξη και φούγκα. 

Το 1953 παντρεύεται τη Μυρτώ Αλτίνογλου και μαζί αποκτούν δυο παιδιά, την Μαργαρίτα και τον Γιώργο. 

Το 1954 με υποτροφία εγκαθίσταται στο Παρίσι όπου εγγράφεται στο Conservatoire και σπουδάζει μουσική ανάλυση με τον Olivier Messiaen και διεύθυνση ορχήστρας με τον Eugène Bigot. Συνεχίζει το συμφωνικό του έργο και γράφει μερικά από τα σπουδαιότερα συμφωνικά του έργα.

Πολιτισμός - Μουσική - Μίκης Θεοδωράκης
Ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Αλέκο Αλεξανδράκη, τη Δάφνη Σκούρα, τον Γρ. Γιάνναρο και τον Φώντα Λάδη κατά την ίδρυση της Νεολαίας Λαμπράκη το 1963

Το 1957 του απονέμεται το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ της Μόσχας από τον Σοστακόβιτς για το έργο του, Suite No 1 για πιάνο και ορχήστρα.

Το 1958, εβρισκόμενος στο Παρίσι, παίρνει στα χέρια του την επανέκδοση του «Επιταφίου» του Γιάννη Ρίτσου. Ο ομώνυμος δίσκος κυκλοφορεί το 1960 και αποτελεί το ορόσημο για την είσοδο του συνθέτη στο χώρο της λαϊκής μουσικής. Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν ο πρώτος που έβαλε στο στόμα του απλού λαού λόγια μεγάλων ποιητών, μέσα από τη μελοποίηση των στίχων τους. Το 1964 κυκλοφορεί το αριστούργημα «Άξιον Εστί», σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη.

Πολιτισμός - Μουσική - Μίκης Θεοδωράκης
Με τον Κώστα Βάρναλη το 1963

Το 1963, μετά τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, δημιουργείται η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη και ο Μίκης Θεοδωράκης αναλαμβάνει Γραμματέας της. Εκλέγεται στο κοινοβούλιο ως βουλευτής της ΕΔΑ. 

Το 1966, μελοποιεί τη «Ρωμιοσύνη». Τη «Ρωμιοσύνη» είχε γράψει ο Γιάννης Ρίτσος την περίοδο 1945-46. 

Πολιτισμός - Μουσική - Μίκης Θεοδωράκης
Με τον Τσιτσάνη το 1960

Τον Μάη του 1967 ο Θεοδωράκης συνελήφθη από τη χούντα. Μπουμπουλίνας, απομόνωση, φυλακές Αβέρωφ, η μεγάλη απεργία πείνας, νοσοκομείο, αποφυλάκιση και κατ΄ οίκον περιορισμός, εκτόπιση με την οικογένεια στη Ζάτουνα Αρκαδίας, στρατόπεδο Ωρωπού. Όλο αυτό το διάστημα συνθέτει συνεχώς. Στον Ωρωπό η κατάσταση της υγείας του επιδεινώνεται. Ξεσπάει ένα κύμα διαμαρτυριών στο εξωτερικό διεκδικώντας την απελευθέρωσή του. To 1970 φυγαδεύεται στο Παρίσι. 

Με την πτώση της δικτατορίας, η μουσική του Μίκη ακούγεται πλατιά σε συγκεντρώσεις και μεγάλα στάδια. Το 1983 του απονέμεται το Βραβείο «Λένιν».

Ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε όλα τα είδη της μουσικής: όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, ορατόρια, μπαλέτα, χορωδιακή εκκλησιαστική μουσική, μουσική για αρχαίο δράμα, για θέατρο, για κινηματογράφο, έντεχνο λαϊκό τραγούδι, μετασυμφωνικά έργα.

Επίσης έχει γράψει πολλά βιβλία, που έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες.

Κυριότερα μουσικά έργα του Μίκη Θεοδωράκη

  • Κύκλοι τραγουδιών: Τα Παιδικά, Επιτάφιος, Επιφάνια, Πολιτεία Α΄,Β΄,Γ΄και Δ΄, Λιποτάκτες, Μικρές Κυκλάδες, Μαουτχάουζεν, Romancero Gitano, Θαλασσινά Φεγγάρια, Ο Ήλιος και ο Χρόνος, 12 Λαϊκά, Νύχτα Θανάτου, Αρκαδίες, Τα τραγούδια του Αγώνα, Τα τραγούδια του Ανδρέα, 18 Λιανοτράγουδα, Μπαλλάντες, Στην Ανατολή, Τα Λυρικά, Χαιρετισμοί, Επιβάτης, Ραντάρ, Διόνυσος, Φαίδρα, Καρυωτάκης, Τα πρόσωπα του ήλιου, Μνήμη της πέτρας, Ως αρχαίος άνεμος, Μήπως ζούμε σ΄άλλη χώρα;, Μια θάλασσα γεμάτη μουσική, Η Βεατρίκη στην οδό μηδέν, Ασίκικο Πουλάκη, Λυρικώτερα, Λυρικώτατα, Σερενάτες.
  • Μουσική για θέατρο: Το τραγούδι του νεκρού αδελφού, Ένας Όμηρος, Εχθρός Λαός, Προδομένος Λαός, Καποδίστριας, Χριστόφορος Κολόμβος, Περικλής, Αυτό το δέντρο δεν το λέγανε υπομονή, Το θεριό του Ταύρου, Μάκβεθ.
  • Μουσική για Αρχαίο Δράμα: Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες), Αντιγόνη, Ιππείς, Λυσιστράτη, Προμηθεύς Δεσμώτης, Οιδίπους Τύραννος, Εκάβη, Ικέτιδες, Τρωάδες, Φοίνισσες, Αίας.
  • Μουσική για κινηματογράφο: Ζορμπάς, Ζ, Σέρπικο, Ιφιγένεια, Ηλέκτρα, Όταν τα ψάρια βγήκαν στη στεριά, Σουτιέσκα (Τίτο), Μπιριμπί, Φαίδρα, Κατάσταση Πολιορκίας, Actas de Marusia.
  • Ορατόρια: Άξιον Εστί, Μαργαρίτα, Επιφάνια Αβέρωφ, Κατάσταση Πολιορκίας, Πνευματικό Εμβατήριο, Requiem, Canto General, Θεία Λειτουργία, Λειτουργία για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο.
  • Συμφωνικά και Μουσική Δωματίου: 1η, 2η, 3η 4η, 7η Συμφωνία, Κατά Σαδδουκαίων, Canto Olympico, Τρίο, Σεξτέτο, Το Πανηγύρι της Αση-Γωνιάς, Ελληνική Αποκριά, Κύκλος, Σονατίνα για πιάνο, Σουίτα αρ. 1, 2 και 3, Σονατίνα αρ. 1 και αρ. 2 για βιολί και πιάνο, Οιδίπους Τύραννος, Κοντσέρτο για πιάνο, Ραψωδία για τσέλο και ορχήστρα, Sinfonietta, Adagio.
  • Μπαλέτα: Οι Εραστές του Τερουέλ, Αντιγόνη, Ζορμπάς.
  • Όπερες: Καρυωτάκης (Οι μεταμορφώσεις του Διονύσου), Μήδεια, Ηλέκτρα, Αντιγόνη, Λυσιστράτη.

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ με ανακοίνωσή της αναφαίρει για τον Μίκη Θεοδωράκη: 

Με βαθιά συγκίνηση κι ένα ακατάπαυστο χειροκρότημα αποχαιρετούμε τον Μίκη Θεοδωράκη, αγωνιστή-δημιουργό, οδηγητή και πρωτεργάτη μιας νέας, μαχόμενης τέχνης στη μουσική.

Πολιτισμός - Μουσική - Μίκης Θεοδωράκης
Με τη Τζένη Καρέζη

Ορμητικός, εμπνευσμένος και φλεγόμενος από το πάθος της προσφοράς στο λαό, ο Θεοδωράκης κατόρθωσε να χωρέσει στο μεγαλειώδες έργο του όλο το έπος της λαϊκής πάλης του 20ου αιώνα στη χώρα μας. Άλλωστε, μέρος αυτού του έπους υπήρξε και ο ίδιος.

Από 17 κιόλας χρονών οργανώθηκε στο ΕΑΜ και λίγο μετά στο ΚΚΕ, παίρνοντας μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Τον Δεκέμβρη του ‘44 πολέμησε στη μάχη της Αθήνας, που πνίγηκε στο αίμα και μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού μοιράστηκε με τους συντρόφους του τις άγριες διώξεις του αστικού κράτους ως εξόριστος στην Ικαρία και τη μαρτυρική Μακρόνησο, όπου βασανίστηκε άγρια. Στη συνέχεια, αγωνίστηκε μέσα από την ΕΔΑ και τους Λαμπράκηδες για την πολιτιστική αναγέννηση, ενώ «πλήρωσε» με νέες δοκιμασίες, φυλακές και εξορίες, την παράνομη δράση του ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών το 1967. Συγκλονιστικές ήταν οι συναυλίες που έδινε στο εξωτερικό μέχρι την πτώση της δικτατορίας και στη συνέχεια σε όλη την Ελλάδα. Το 1978 ήταν υποψήφιος δήμαρχος του ΚΚΕ στην Αθήνα, ενώ το 1981 και το 1985 εκλέχτηκε βουλευτής του Κόμματος. «Τα πιο δυνατά και όμορφα χρόνια μου τα έζησα στις γραμμές του ΚΚΕ» είχε δηλώσει στην εκδήλωση που διοργάνωσε το Κόμμα για να τιμήσει τα 90 χρόνια της καλλιτεχνικής και κοινωνικής προσφοράς του.

Πράγματι ο Θεοδωράκης δεν ξέχασε ποτέ τα ιδανικά της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, που έμειναν ανεκπλήρωτα. Το έργο του είναι μια διαρκής αναμέτρηση με την αδικία και την ηττοπάθεια, ένα σάλπισμα πάλης, νέων αγώνων, αντίστασης, ανάτασης κι ελπίδας. «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις… εκεί που πάει να σκύψει… να την πετιέται από ξαρχής» είναι η απάντησή του στην πίκρα και την απογοήτευση ενός λαού, που τα όνειρά του δεν πήραν ακόμα εκδίκηση.

Πολιτισμός - Μουσική - Μίκης Θεοδωράκης
Από τη συναυλία στην Τουρκία το 1983

Αυτή η κατάφαση στη ζωή και τον αγώνα δεν είναι ρηχή και πάντα εύκολη. Κάποιες φορές αναδύεται μέσα από βασανιστικό αναστοχασμό. Χωρίς αμφιβολία ο Μίκης, όσο καλά ήξερε να χτυπά κάθε μικρή και μεγάλη αδικία, το ίδιο καλά ήξερε να εδραιώνει την πίστη ότι η αγάπη, η ευτυχία, η ειρήνη και η ελευθερία είναι πράγματα κατορθωτά. Αλλά κι όσο ρωμαλέα και δυνατά χειριζόταν το «δίκοπο μαχαίρι», το «αστραφτερό σπαθί» της μουσικής του, τόσο εύκολα ήξερε να απαλαίνει το τραγούδι του, αγγίζοντας με τρυφερή ευαισθησία κάθε καλό και ωραίο στη ζωή και τον κόσμο.

Η μουσική του Μίκη είναι ζυμωμένη με όλα εκείνα τα υλικά που φτιάχνουν τη μεγάλη τέχνη, την τέχνη που συλλαμβάνει τον σφυγμό της εποχής της και προαισθάνεται το επερχόμενο. Το αίσθημα, το φρόνημα, η μνήμη και η πείρα του λαού που αγωνίζεται, είναι η πηγή της έμπνευσής του. «Ό,τι φτιάξαμε το πήραμε από το λαό και στο λαό το επιστρέφουμε» έλεγε και αυτό δεν ήταν σεμνοτυφία. Ο Θεοδωράκης είχε βαθιά συνείδηση ότι για το προσωπικό του καλλιτεχνικό κατόρθωμα σπουδαίο ρόλο έπαιξε η εποχή του. Είχε απόλυτη επίγνωση ότι στον ιδιαίτερο τρόπο και τον δυναμισμό της τέχνης του αντανακλούσαν οι πράξεις του λαού κι ότι η δική του συμμετοχή στη λαϊκή δράση, παρότι τον αποσπούσε σε κάποιο βαθμό από τη δημιουργία του, ήταν το οξυγόνο της. «Ο καλλιτέχνης που ζει και δημιουργεί μέσα στην πάλη, εξασφαλίζει ξεχωριστή θέση για το έργο του» δήλωνε. Το έργο του είναι λαμπρή απόδειξη ότι η μεγάλη τέχνη είναι πάντα πολιτική είτε το επιδιώκει είτε δεν το επιδιώκει ο δημιουργός της.

Πολιτισμός - Μουσική - Μίκης Θεοδωράκης
Ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Γιάννη Ρίτσο στο 4ο Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή

Ο Θεοδωράκης είχε και εμπιστοσύνη στο λαό. Πίστευε ότι ο λαός έχει τη δύναμη να κατακτήσει ό,τι πιο υψηλό και όμορφο δημιουργεί ο άνθρωπος στην ιστορία του. Γι’ αυτό και με ιερή αφοσίωση καλλιέργησε μια τέχνη που ανυψώνει το λαό. Ο Μίκης δεν μελοποίησε μόνο έξοχα τον ποιητικό λόγο χωρίς να τον προδίδει, τον αναδημιούργησε και τον παρέδωσε με εκείνη τη μορφή που μπαίνει κατευθείαν στη λαϊκή καρδιά. «Έφερε την ποίηση στο τραπέζι του λαού, πλάι στο ποτήρι και το ψωμί του», όπως έγραφε γι’ αυτόν ο Ρίτσος. Δεν είναι μόνο η ανεπανάληπτη στην ιστορία συνομιλία της μουσικής του με την ποίηση του Ρίτσου στον «Επιτάφιο», που μέσα και από τις συγκλονιστικές ερμηνείες του Μπιθικώτση και του Χιώτη έγινε ένας διαχρονικός λαϊκός θρήνος και ύμνος μαζί στον θάνατο που γονιμοποιεί το μέλλον. Ο Θεοδωράκης πέτυχε να μιλήσει με την υψιπετή ποίηση στη λαϊκή ψυχή, ακόμα και μέσα από απαιτητικές και ασυνήθιστες στο λαϊκό αυτί μουσικές φόρμες, όπως αυτές στο «Άξιον Εστί» του Ελύτη, στο «Επιφάνεια-Αβέρωφ» του Σεφέρη, στο «Πνευματικό Εμβατήριο» του Άγγελου Σικελιανού κ.ά.

Στον ποταμό του έργου του συνυπάρχουν σχεδόν όλα τα είδη μουσικής: Οι λαϊκοί δρόμοι και το δημοτικό τραγούδι, αλλά και η αρχαία τραγωδία, το βυζαντινό μέλος, το κλασσικό τραγούδι, η συμφωνική μουσική, τα ορατόρια. Πολύπλευρος και πολυτάλαντος, διανοούμενος καθώς ήταν, είχε και ένα πλούσιο συγγραφικό έργο. Στην περίπτωση του Μίκη Θεοδωράκη συναντήθηκε η καλλιτεχνική ιδιοφυΐα με μια προσωπικότητα ανήσυχη, άγρυπνη και δημιουργική, που ένοιωθε πάντα την ανάγκη να ξεπερνά τον εαυτό της. Η μουσική του έσπασε τα σύνορα της χώρας, καθώς η γλώσσα της έχει την οικουμενικότητα από τα κοινά βάσανα, τις ελπίδες, τα οράματα που μοιράζονται όλοι οι λαοί, όλοι οι ταπεινοί της γης. Η παγκόσμια αναγνώριση της καλλιτεχνικής και κοινωνικής προσφοράς του επισφραγίστηκε με το βραβείο Λένιν για την ειρήνη. Και αύριο με τη δική του μουσική θα τραγουδήσουμε μαζί οι λαοί στην Ελλάδα, την Τουρκία, την Κύπρο, τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, παντού στη γη, το τραγούδι της ειρήνης.

Στον Μίκη άρεσε να περπατά, να αναπνέει «στους μεγάλους δρόμους, κάτω απ’ τις αφίσες». Και εκεί η μουσική του θα συνεχίζει να ακούγεται, να εμπνέει, να παρακινεί, να διαπαιδαγωγεί. Με τη μουσική του Μίκη θα συνεχίζουμε να πορευόμαστε ώσπου… «να σημάνουν οι καμπάνες» της κοινωνικής απελευθέρωσης. Αλλά και όταν «τελειώσει ο πόλεμος» δεν θα τον ξεχάσουμε… Θα είναι μαζί μας και όταν «κοκκινίζουν τα όνειρα».

Αθάνατος Μίκη!

Ετικέτες:

Δείτε ακόμα...